Celem artkułu jest przybliżenie specyfiki pierwszej wizyty u psychiatry, i odpowiedź na częste dylematy osób, które nigdy wcześniej nie miały doświadczeń z procesem leczenia zdrowia psychicznego.
Korzystanie z opieki psychiatrycznej, ciągle jeszcze w Polsce jest obarczone negatywną konotacją i lękiem przed stygmatyzacją. Odwieczne stereotypowe myślenie o leczeniu psychiatrycznym w kategoriach wstydu i marginalizacji społecznej, oraz panujące z poprzednich epok mity, powodują, że osoba, która wymaga pomocy psychiatry, dociera na wizytę zdecydowanie zbyt późno, gdy objawy zaburzenia są tak nasilone, że często bezwzględnie konieczna jest już hospitalizacja psychiatryczna. Alarmujące dane statystyczne wskazują, jak ogromna jest liczba pacjentów odwleka w czasie, konieczną wizytę u lekarza psychiatry, wypiera i racjonalizuje pojawiające się problemy ze zdrowiem psychicznym, narażając siebie i często swoich bliskich na znacznie poważniejsze konsekwencje, jakimi są: obniżenie jakości życia z powodu przewlekłych i utrwalonych objawów oraz ryzyko obniżonej skuteczności leczenia i gorsze prognozy w zakresie powrotu do zdrowia sprzed zachorowania. Współczesne psychofarmakologiczne leczenie psychiatryczne jest niezwykle skuteczne, ale im szybciej je włączysz tym większa pewność, że będzie skuteczne również wobec Twoich dolegliwości.
Mam nadzieję, że psychoedukacyjne treści zawarte w tym artykule pozwolą na obniżenie poziomu lęku i obaw, które przeżywasz rozważając decyzję o pierwszej wizycie u psychiatry i leczeniu psychiatrycznym.
Kiedy udać się do psychiatry?
Z pewnością próba odpowiedzi na to pytanie, nie wyczerpie całego zagadnienia problemów, z którymi należy zwrócić się o pomoc do lekarza psychiatry. Psychiatria to chyba jedyna dziedzina medycyny, której spektrum jest niezwykle obszerne, i można odnieść wrażenie, iż lista sytuacji, problemów, zespołów występowania „mozaiki” objawów w przebiegu problemów ze zdrowiem psychicznym i zaburzeń psychicznych jest nieskończona.
Do najczęściej występujących objawów, w różnych zaburzeniach psychicznych i problemach psychologicznych, które są powodem, by skonsultować je z lekarzem psychiatrą, należą między innymi:
- Utrzymujące się problemy ze snem, zaburzenia rytmu dobowego, bezsenność,
- Permanentne przeżywanie lęku, niepokoju, napięcia, poddenerwowania, nawet bez wyraźnej bezpośredniej przyczyny, przeżywanie krótkotrwałego o bardzo dużym nasileniu lęku napadowego,
- Utrzymujące się objawy obniżonego nastroju, smutku, cierpienia, apatii, poczucia braku energii życiowej, stałe poczucie zmęczenia fizycznego, stałe przeżywanie poczucia winy, bezradności, beznadziejności, nasilenie obaw związanych z poczuciem obniżającej się zaradności, obniżająca się samoocena, dokonywanie negatywnego bilansu życiowego i pesymistyczne widzenie przyszłości, myśli i próby samobójcze,
- Niespodziewanie dla stałych cech stałych temperamentu – podwyższony nastrój i napęd życiowy, nadaktywność, nastrój euforyczny, maniakalny, pojawienie się chaotyczności w działaniach i myśleniu, natłoku myśli, pomysłów, idei, przy jednoczesnym „ słomianym zapale”, porzucanie niedokończonych działań i rozpoczynanie nowych,
- Poczucie pustki emocjonalnej, wrażenie braku przeżywania emocjonalnego, „ ani nie potrafię się cieszyć, ani płakać”,
- Poczucie pustki myślowej, spowolnienie myślenia, problemy z koncentracją uwagi, uciekaniem myśli, poczucie braku myśli, przyśpieszony tok myślenia, rozkojarzenie, natłok myśli, wielowątkowość, rozwlekłość i drobiazgowość w myśleniu.
- Poczucie problemów z pamięcią i związane z tym zagubienie w codziennych sprawach i obowiązkach,
- Tendencje do izolacji, marginalizacji, wycofanie się z życia społecznego, unikanie kontaktów interpersonalnych i związane z tym załamanie się linii życiowej,
- Natrętne czynności i myśli, fobie,
- Uzależnienia,
- Poczucie zmian w obrębie własnego ciała,
- Zmiana zachowania-niedostosowane, nieadekwatne, dziwaczne, labilne
- Labilność emocjonalna, stany przygnębienia, drażliwości, dysforyczności,
- Objawy zaburzeń sprawności intelektualnej,
- Objawy psychosomatyczne,
- Zaburzenia w sferze seksualnej.
Na szczególną uwagę zasługują mało zrozumiałe i znane w społecznej świadomości, objawy psychotyczne, które wymagają bezwzględnie szybkiej konsultacji u lekarza psychiatry. Objawy psychotyczne są powodem zaburzenia poczucia rzeczywistości ( własnej osoby, otoczenia, świata, relacji), wpływaj wyraźne na ograniczenie lub całkowitą niezdolność do krytycznej oceny rzeczywistości. Cechą Objawów psychotycznych jest to, że nie można ich wyperswadować pacjentowi, pacjent nie jest do nich krytyczny, są one niezależne od jego woli i nie może ich kontrolować, a tym samym zachowywać się w sposób dostosowany. Do objawów psychotycznych należą:
Urojenia, które są sądami, opiniami, przekonaniami niezgodnymi z rzeczywistością i nie podlegają perswazji. Pacjent może zachowywać się dziwnie, nieadekwatnie, ponieważ jego zachowanie dostosowuje się do treści przeżywanych urojeń. Pacjent stopniowo wycofuje się z aktywności społecznych, tygodniami nie wychodzi z domu, bo np. jest przekonany, że ktoś go śledzi i zagraża jego życiu. Nasilenie urojeń religijnych powoduje, że pacjent porzuca dotychczasowe studia, cały czas spędza modląc się i czytając biblię, ma poczucie misji od Boga, że „powinien czynić dobro i w ten sposób uchronić świat”. Nasilenie urojeń ksobnego interpretowania zdarzeń, osób ( również bliskich) może być powodem rezygnacji z dotychczasowych aktywności edukacyjnych, zawodowych, towarzyskich ( „jestem nieustannie obmawiany i ośmieszany przez ludzi”), może być powodem zachowań agresywnych.
Halucynacje, np. słuchowe – głosy, które pacjent słyszy, o charakterze komentującym jego zachowanie, najczęściej w sposób bardzo przykry, wulgarny, bądź nakazujące wykonanie jakiejś czynności, również takiej, która może zagrażać jego życiu lub otoczeniu. Bezkrytyczny pacjent może podjąć takie imperatywne działania pod wpływem urojeń i halucynacji.
Objawy katatoniczne – nadmierna ( pobudzenie ruchowe) lub bardzo ograniczona, zahamowana aktywność ruchowa (osłupienie), przy znacznie utrudnionym kontakcie werbalnym,
Zaburzenia formy myślenia i zachowania – dezorganizacja myślenia i zachowania. Psychotyczna dezorganizacja myślenia cechuje się rozkojarzeniem, bardzo luźno są ze sobą powiązane wątki wypowiedzi gubią sens, natłok myśl, tzw. słowotok, niespójność w wypowiedziach, uniemożliwiają porozumienie się. Zaburzenia zachowania – niedostosowane, nieadekwatne, zdezorganizowane.
Specyficzne cechy objawów psychotycznych, takie jak brak wglądu, krytycyzmu w zniekształconą przez występowanie urojeń i halucynacji ocenę rzeczywistości, tym samym brak poczucia choroby ( 60-70% pacjentów), stanowią łącznie powód do braku chęci do podjęcia leczenia psychiatrycznego i współdziałania w tym zakresie. Bywa też, że pacjent dysymuluje objawy. Zdarza się oczywiście, że pacjent ma zachowany częściowy lub całkowity krytycyzm do przeżywanych objawów. Dynamika procesu wglądu koreluje z nasileniem lub ustępowaniem objawów. Brak poczucia wglądu w przeżywane objawy chorobowe nastręcza bardzo poważne problemy związane z nakłonieniem pacjenta do podjęcia systematycznego leczenia. Ostatecznym, ale koniecznym rozwiązaniem jest leczenie pacjenta wbrew jego woli i przymusowa hospitalizacja, zgodnie z Ustawą o Ochronie Zdrowia Psychicznego. Kilkudziesięcioletnie doświadczenie pracy w Klinice Psychiatrycznej pozwala na stwierdzenie, że taka decyzja, którą są obarczeni najbliżsi, jest dla nich niezwykle trudna i obciążająca psychicznie. Rodziny często starają się odroczyć w czasie podjęcie decyzji o przymusowym leczeniu, w ich poczuciu chroniąc pacjenta przed traumatycznym zdarzeniem. Niestety zazwyczaj, nie mają świadomości, że konieczna hospitalizacja w przypadku ostrej fazy choroby, chroni zdrowie i życie pacjenta, przerywa jego cierpienie z powodu przeżywania objawów psychotycznych. Nie mając wglądu w przeżycia psychotyczne, nie możemy ocenić, czy ich treść nie jest zagrażająca dla zdrowia i życia pacjenta i jego otoczenia ( np. nasilone urojenia winy i z tego powodu myśli i tendencje samobójcze).
Dla rodzin z pacjentem, który nie ma poczucia choroby i nie chce podjąć leczenia, pierwsza wizyta u lekarza psychiatry, może mieć charakter porady dla rodziny pacjenta.
Centrum Medyczne Salus Pro Domo w Warszawie oferuje również:
- sesje rodzinne, których celem jest wsparcie rodziny i wspólne wypracowanie schematu działania, którego efektem powinno być podjęcie leczenia przez chorego członka.
- pierwsza wizyta lekarza psychiatry – w domu pacjenta, wizyta lekarza psychiatry, psychologa, terapeuty w domu pacjenta, w bezpiecznym, przyjaznym dla niego środowisku i nieformalnej konwencji, może w konsekwencji spowodować dobrowolne podjęcie leczenia psychiatrycznego przez chorego.
Jeśli masz wątpliwości, czy rzeczywiście powinieneś skorzystać z wizyty u lekarza psychiatry, możesz umówić się na bezpłatną konsultację z psychologiem klinicznym w Centrum Medycznym Salus Pro Domo w Warszawie.
Jak wygląda pierwsza wizyta u psychiatry?
Zanim zdecydujesz się na pierwszą wizytę u psychiatry, warto upewnić się, że zależy Ci właśnie na wizycie u lekarza i poszukujesz pomocy farmakologicznej. Niestety niski poziom edukacji społecznej dotyczący problemów psychicznych i sposobów ich leczenia, bywa zbyt częstym powodem mylenia lekarza psychiatry z psychologiem. Formy pomocy w problemach ze zdrowiem psychicznym, które oferuje lekarz psychiatra i psycholog są różne i zależą od diagnozy.
Zadaniem lekarza psychiatry na pierwszej wizycie, jest diagnoza problemów i zaburzeń psychicznych, i w zależności od niej zaordynowanie leczenia farmakologicznego. Zadaniem psychologa klinicznego jest diagnoza psychologiczna zaburzeń i problemów psychicznych, i zasugerowanie sposobów ich rozwiązania, a psychoterapeuty – pomoc psychoterapeutyczna. Lekarz powinien posiadać tytuł specjalisty z zakresu psychiatrii, po odbyciu szkolenia specjalizacyjnego i zdania Państwowego Egzaminu Specjalizacyjnego.
Jeśli nie masz pewności, do którego ze specjalistów powinieneś się udać po pomoc możesz skorzystać z oferowanej przez Salus Pro Domo w Warszawie bezpłatnej konsultacji.
Podstawowym celem każdej pierwszej wizyty u psychiatry, który determinuje jej przebieg, jest badanie lekarskie w celu szczegółowego poznania aktualnego stanu psychicznego, ustalenia rozpoznania i wskazań do podjęcia ewentualnego leczenia, wydania opinii, zaświadczenia dla celów edukacyjnych, zawodowych, sądowych, czy uzyskania specjalistycznych uprawnień.
Podstawowym narzędziem diagnostycznym lekarza psychiatry jest wywiad od pacjenta (autoanamneza) – jest to rozmowa polegająca na zbieraniu informacji od pacjenta. Psychiatryczne badanie lekarskie zdecydowanie różni się od innych działów medycznych, ponieważ dla celów diagnostycznych – poznania aktualnego stanu zdrowia – konieczne jest rzetelne poznanie historii życia pacjenta, jego rozwoju, począwszy od dzieciństwa z uwzględnieniem klimatu i problemów rodziny generacyjnej, przebiegu edukacji i pracy zawodowej, cech osobowości, zdolności intelektualnych i uzdolnień, zainteresowań, planów, ambicji, analiza przebiegu linii życiowej i zasobów odpornościowych. W dalszym etapie konieczne jest poznanie ogólnego stanu zdrowia, historii przebytych chorób i problemów ze zdrowiem fizycznym. Lekarz może przeprowadzić podstawowe badanie somatyczne i poprosić o wykonanie podstawowych badań np. morfologicznych, hormonalnych.
Jakie Pytania Zadaje Psychiatra?
Lekarz psychiatra zadaje pytania dotyczące wszystkich sfer Twojego życia, być może niektóre z nich będą się wydawać zbyt intymne np. dotyczące relacji w rodzinie, doświadczeń w relacjach męsko-damskich, pożycia seksualnego, satysfakcji w pożyciu małżeńskim, wyznania, a nawet działalności politycznej.
Tylko szczegółowe poznanie pacjenta, jego cech osobowościowych i poziomu funkcji poznawczych, stylu funkcjonowania społecznego i radzenia sobie z wyzwaniami codziennego życia, wypracowanych mechanizmów obronnych, pozwala uzyskać wgląd w przyczyny i rozwój zaburzeń psychicznych, zrozumieć i zdiagnozować problemy natury psychicznej. Jest to podstawowe i pracochłonne zadanie, nie mniej z uwagi na fakt, że cechy osobowościowe rzutują na aktualny stan psychiczny, rodzaj objawów, bez względu na rozpoznanie, całościowe poznanie pacjenta powinno być obligatoryjne dla rzetelnie przeprowadzonej diagnozy. Cechy osobowościowe, styl funkcjonowania, mają wpływ na oczekiwane efekty leczenia. Mogą aktywizować biologiczną predyspozycję do zachorowania na zaburzenia psychiczne, mają wpływ na przebieg chorowania i leczenia. Osobniczy obniżony próg wrażliwości (nadwrażliwość) na stresogenne czynniki, wysoki poziom lękliwości, niski poziom umiejętności społecznych czy nadużywanie środków psychoaktywnych mają znaczny wpływ na oczekiwaną efektywność leczenia, czy potencjalne zagrożenie nawrotami epizodów choroby.
Lekarz psychiatra zadaje również pytania dotyczące Twojej rodziny generacyjnej i własnej. Dla diagnozy psychiatrycznej znaczącym czynnikiem jest poznanie obciążeń rodzinnych w kontekście występowania problemów ze zdrowiem psychicznym. Jak wynika z wielu badań naukowych, rodzina jest również znaczącym czynnikiem warunkującym dobrostan psychiczny swoich członków. Doniesienia naukowe podkreślają, że emocjonalny klimat rodzinny i styl funkcjonowania, wewnątrzrodzinne relacje, są znaczącym czynnikiem, który ma wpływ na ryzyko nawrotów choroby, przebieg chorowania i efektywność leczenia psychofarmakologicznego.
W wielu przypadkach, zależnie od zgłaszanych problemów, lekarz zaprasza rodzinę pacjenta na wizytę, za jego zgodą. Poznanie rodziny i zebranie od niej, w sposób bezpośredni wywiadu, pozwala w wątpliwych diagnostycznie przypadkach zweryfikować hipotezy dotyczące diagnozy.
W Centrum Medycznym Salus Pro Domo w Warszawie, dla pogłębionej całościowej diagnozy, oferujemy dodatkowo, Diagnostyczne Sesje Rodzinne. Mają one charakter wspólnego spotkania wszystkich dorosłych członków rodziny z lekarzem psychiatrą, psychologiem. W trakcie sesji lekarz psychiatra/psycholog zadaje pytania poszczególnym członkom rodziny, które dotyczą ich perspektywy widzenia problemów i objawów zaburzeń u pacjenta. Diagnostyczne sesje rodzinne pozwalają również poznać zasoby rodziny, które mogą być pomocne w procesie leczenia, wzmacniać jego efektywność. W przypadku wielu zaburzeń psychicznych np. schizofrenii, uruchomienie zasobów rodzinnych zmniejsza ryzyko nawrotów w przyszłości, wzmacnia pozytywną prognozę.
Zależnie od zgłaszanego problemu, kontaktu i współpracy z pacjentem czas wizyty diagnostycznej jest zindywidualizowany i może się zamknąć w jednym spotkaniu.
W diagnozie wielu zaburzeń psychicznych i ocenie nasilenia objawów, tradycyjna metoda badania psychiatrycznego może się okazać niewystarczająca i lekarz może zaproponować dalsze badanie z zastosowaniem wystandaryzowanych klinicznych narzędzi oceny stanu psychicznego: testy i skale kliniczne. Często jest to niezbędne dla poznania przyczyny określonych dysfunkcji i zaburzeń psychicznych. Pacjent ma prawo do poznania wyników tych badań, szczegółowego omówienia ich z lekarzem prowadzącym. Zdarza się, że dla pełnej diagnozy w niektórych zaburzeniach lekarz może zaproponować konieczność przeprowadzenia diagnozy i badania psychologicznego. Jest to standardowa procedura, np. w zaburzeniach o podłożu organicznym, zaburzeniach osobowościowych.
Całościowe badanie psychiatryczne powinno ujawnić wszystkie nieprawidłowości i objawy psychopatologiczne w zachowaniu i wypowiedziach pacjenta. Zadawane pytania przez lekarza psychiatrę pozwalają również na obserwację, bo w trakcie trwania badania ważne jest nie tylko to, co mówi pacjent, ale również jak mówi i jak się zachowuje.
O co może zapytać psychiatra?
Psychiatria to dziedzina medycyny, w której na pytanie:, o co może pytać psychiatra na pierwszej wizycie? Odpowiedź brzmi: o wszystko!
Jeśli Twój lekarz psychiatra zadaje bardzo dużo pytań dotyczących wszystkich sfer Twojego życia, to znaczy, że trafiłeś na dobrego, rzetelnie pracującego lekarza. Pytania będą dotyczyły:
- podstawowych danych dotyczących Twojego wykształcenia, miejsc pracy, stanu cywilnego itp.
- informacji dotyczących Twojej rodziny, generacyjnej i swojej własnej oraz rodzeństwa, poważne choroby w rodzinie, uzależnienia, przedwczesne śmierci, relacje pomiędzy poszczególnymi członkami rodziny,
- informacji dotyczących środowiska, z którego pochodzisz, statusu społecznego, zawodu najbliższych członków rodziny, stresogennych wydarzeń w rodzinie,
- informacji dotyczących przebiegu rozwoju w dzieciństwie, wad rozwojowych i problemów zdrowotnych,
- informacji dotyczących wieku szkolnego, młodzieńczego: cechy charakteru, osiągnięcia i zainteresowania na tym etapie rozwoju, przebieg edukacji, problemy wychowawcze, szkolne, relacje rówieśnicze, uspołecznienie, trudne, stresogenne sytuacje, nadużywanie alkoholu i substancji psychoaktywnych, doświadczenia seksualne, problemy osobowościowe, problemy ze zdrowiem psychicznym i fizycznym,
- informacji dotyczących okresu dojrzałości i wczesnej dorosłości, relacji partnerskich, związków małżeńskich, ścieżki rozwoju zawodowego, motywów dokonywania życiowych wyborów i decyzji, uzależnienia, pożycia seksualnego, relacji małżeńskich, relacji z dziećmi i pomiędzy dziećmi, funkcjonowania w roli rodzica, przebytych chorób, przewlekłych objawów i chorób somatycznych, urazów fizycznych, czynników stresogennych w Twoim życiu, poczucie zadowolenia i satysfakcji, życiowych porażek, traumatycznych wydarzeń, charakterystycznych cech osobowości, samooceny, mocnych i słabych Twoich stron, sprawności funkcji poznawczych, zainteresowań, pasji.
- informacji dotyczących początku, pierwszych zwiastunów objawów i dotychczasowego przebiegu zaburzenia zdrowia psychicznego, wcześniejsze leczenie psychiatryczne i korzystanie z pomocy psychoterapeutycznej,
- informacji dotyczących Twojej subiektywnej oceny przyczyn problemów ze zdrowiem psychicznym,
Ty również możesz pytać lekarza psychiatrę o wszystko, oczekiwać szczerych i szczegółowych wyjaśnień, oraz przedstawienia planów dotyczących dalszego postępowania w procesie diagnozy i leczenia.
Co mówić u psychiatry?
Nie musisz przygotowywać się do rozmowy, wystarczy, że opiszesz powód wizyty, tak jak zwyczajowo robisz to przy wizytach u lekarzy innych specjalności. Lekarz psychiatra poprowadzi rozmowę, zadając kolejne pytania. Za przebieg rozmowy jest odpowiedzialny psychiatra. Z pewnością pomoże Ci w formułowaniu myśli i problemów. Postaraj się być szczery w opowiadaniu o sobie. Ważna jest bezpośredniość i spontaniczność, dlatego poprawność językowa ma drugorzędne znaczenie. Nie zmieniaj swojego stylu komunikowania się na „reprezentacyjny”, oficjalny, sztuczny. Jeśli uznasz, że rozmowa z psychiatrą, nie satysfakcjonuje Cię, bo nie zostały zadane pytania dotyczące ważnych i znaczących dla diagnozy problemów, powiedz, że chciałbyś jeszcze uzupełnić podane informacje, bo wydają Ci się istotne. Odpowiadaj wyczerpująco, nawet na pytania, które wydają Ci się banalne i bez znaczenia. Jeśli zadane pytanie, jest dla Ciebie szczególnie trudne, powiedz o tym lekarzowi. Jeśli nie chcesz odpowiedzieć na pytanie, masz prawo poinformować – „ na to pytanie nie chcę odpowiedzieć”. Możesz poprosić również o wyjaśnienie i uszczegółowienie pytania. Pacjentom nieśmiałym, którzy mają problemy z komunikacją, szczególnie w sytuacjach nowych i stresogennych zawsze podpowiadam, żeby przygotowali sobie pisemną listę z problemami, które chcieliby poruszyć w trakcie rozmowy z psychiatrą, i rozpoczęli rozmowę o poinformowaniu, że będą korzystać ze ściągawki, by o niczym nie zapomnieć. Taki zabieg pomaga obniżyć poziom lęku, poczuć się pewniej i swobodniej. Jeśli, jesteś osobą komunikatywną, asertywną otwartą na nowe sytuacje, możesz sam zdecydować o początkowej formie przebiegu wizyty i rozpocząć ją od sformułowania problemu, który jest powodem wizyty, oraz opowiedzeniu o sobie, w sposób, który uznasz za stosowny. Rozmowa z psychiatrą powinna zakończyć się poczuciem komfortu psychicznego, że lekarz spełnia Twoje oczekiwania dotyczące wzajemnej relacji, sposobu komunikacji, ekspresji emocjonalnej, zadbał o Twoje poczucie bezpieczeństwa i zrozumienia, poświęcił Ci cały planowany czas wizyty i wystarczającą uwagę w trakcie jej trwania (np. nie rozmawiał przez telefon). Przedstawił w sposób opisowy diagnozę lub wstępne hipotezy diagnostyczne, które zamierza weryfikować w trakcie kolejnej wizyty i zaproponował plan opieki lekarskiej.
Czego mogę się spodziewać na pierwszej wizycie u psychiatry?
Rozmowa z psychiatrą musi się cechować poczuciem komfortu i zadowolenia z kontaktu z lekarzem, którego wybrałeś i obdarowałeś kredytem zaufania. W innym przypadku, istnieje ryzyko, że pomimo bezwzględnych wskazań do systematycznego, farmakologicznego leczenia psychiatrycznego, będziesz przekładał terminy wizyt, odwoływał i w efekcie zrezygnujesz z nich, co może być powodem nieodwracalnych skutków dla Twojego zdrowia psychicznego. Zasadą jest, że to lekarz jest dla Ciebie, a nie Ty dla lekarza.
Przede wszystkim wizyta u psychiatry, powinna być pozbawiona przeżywania przez Ciebie wstydu i zażenowania. Warto przytoczyć słowa Woody Allena, który mówi, że na dwunastu członków jego rodziny przypada trzynastu psychoterapeutów. Niestety w Polsce chyba żadna medialna osoba nie zdecydowałaby się na takie wyznanie. Ciągle jeszcze pokutują w naszym społeczeństwie odwieczne mity, stereotypowe przekonania, dotyczące zaburzeń psychicznych i osób cierpiących z ich powodu, a wizyta u psychiatry graniczy z odwagą i niestety, jest odwlekana. Odwlekanie w czasie konsultacji psychiatrycznej, powoduje nasilenie i utrwalenie się objawów, niepotrzebnie wzmacnia poczucie cierpienia i bezradności, a w konsekwencji pogorsza funkcjonowanie społeczne i może skutkować wypadnięcie z wielu ról np. zawodowej, edukacyjnej. Powrót do aktywnego życia, staje się dodatkowym, poważnym problemem, który może mieć negatywny wpływ na oczekiwane efekty leczenia i remisji objawowej.
W badaniu psychiatrycznym podstawową i bezwzględnie wymaganą umiejętnością lekarza, której powinieneś się spodziewać, powinna być komunikatywność, łatwość nawiązywania kontaktu. Jest to szczególnie pożądana cecha w zawodzie psychiatry i psychologa. Od tej sztuki komunikowania się w dużej mierze zależy trafność diagnozy i pożądana, jakość trwałej współpracy pacjent-lekarz. Jest to tym bardziej istotne, gdyż leczenie może być długoterminowe i dla jego skuteczności nie powinniśmy nieustannie zmieniać specjalisty. Wiąże się to, bowiem z poważnym obciążeniem dla pacjenta – kolejny raz opowiadaniem historii życia. Dlatego tak ważne jest właściwe wybranie prowadzącego nasze leczenie lekarza.
Pierwsza wizyta u psychiatry nie powinna mieć charakteru z góry ustalonego schematu, powinna mieć charakter zindywidualizowany i swobodny. Sposób przeprowadzenia rozmowy jest zależny od wieku pacjenta, problemu, z którym przychodzi, stanu emocjonalnego, w jakim jest, nasilenia objawów. Mocną stroną zawodu psychiatry i psychologa jest to, że nawet po kilkudziesięciu latach praktyki, trudno jest mówić o znużeniu, bo pomimo podobnych rozpoznań, każdy pacjent jest inny, inny jest przebieg chorowania i proces zdrowienia. „ Inność” pacjentów nie pozwala na schematyczność i stereotypowość w kontakcie z pacjentem. Oczywiście warunkiem jest to, że trzeba lubić ludzi i taką pracę.
Kontakt z lekarzem psychiatrą ma charakter bardzo intymny. Nie, dlatego że jest wstydliwy, lecz dlatego, że opowiadamy o naszym wnętrzu, tajemnicach, których być może nikt nie zna i nigdy nie pozna, które bywają przykre, zawstydzające, odkrywamy swoje słabe strony, przykre doświadczenia i na nowo je przeżywamy, cierpimy. Tym samym, obdarzamy naszego lekarza kredytem zaufania, i sami w zamian powinniśmy oczekiwać poczucia komfortu psychicznego, którego podstawowymi cechami powinno być poczucie bezpieczeństwa psychicznego, zrozumienia i akceptacji, poczucie dobrej komunikacji, życzliwości pozbawionej sformalizowanego tonu, czy sądów oceniających i wartościujących, postaw wyniosłości, szyderstwa czy lekceważenia. Rozmowa z pewnością nie powinna mieć charakteru „przesłuchania”, nie może w niej zabraknąć poczucia szczerego zainteresowania, taktu, umiejętnego formułowania pytań, szacunku i poszanowania godności osobistej.
Jeśli zdecydowałeś się na wybór lekarza psychiatry, warto zwrócić uwagę na jego dostępność. Leczenie farmakologiczne, szczególnie w pierwszej fazie, często wymaga korekty. Również w sytuacji nagle nasilających się objawów choroby, nie należy zbyt długo czekać na wizytę. Kontrolowanie choroby, np. w przypadku zaostrzonych objawów zaburzeń schizofrenicznych, czy nasilonych objawów lękowych, depresyjnych wymaga bezzwłocznej korekty leków przez lekarza prowadzącego, by nie dopuścić do ich nasilenia, a w konsekwencji, być może koniecznej hospitalizacji.
Oddzielnym problemem są rodziny, w których dorosłe dziecko ma rozpoznanie psychozy schizofrenicznej. Rodziny często obawiają się, że pacjent psychotyczny pójdzie na rutynową wizytę do lekarza, ale będzie dysymulował objawy, które oni obserwują, na co dzień, a lekarz nie rozpozna w efekcie, czego choroba nasili się i nieuchronna będzie kolejna traumatyczna hospitalizacja, nawet wbrew woli pacjenta. Rodziny te mają doświadczenia, że lekarz nie chce z nimi rozmawiać, ponieważ pacjent jest dorosły. Może warto znaleźć lekarza, który rozumie brzemię, jakim jest obarczona rodzina pacjenta z rozpoznaniem schizofrenii i współpraca z rodziną takiego pacjenta jest dla niego standardową formą opieki.
Jeśli masz poczucie, że proponowana przez lekarza forma komunikacji nie odpowiada Ci, bo np. jest mało interaktywna, lekarz zadaje pytania i milcząco przyjmuje odpowiedzi, nie rozmawia, nie dopytuje,
jeśli po wizycie u lekarza psychiatry masz poczucie dyskomfortu z powodu wrażenia jak, to pacjenci określają „własnego monologu” a nie dialogu, jeśli nie otrzymujesz od lekarza komentarzy, refleksji, opinii dotyczącej ewentualnych hipotez i diagnozy Twojego problemu z powodu, którego zdecydowałeś się na wizytę – to, być może, dla własnego komfortu psychicznego i poczucia optymalizacji procesu leczenia, należy rozważyć zmianę lekarza. Łatwiej jest zmienić lekarza na początku procesu diagnostycznego i leczenia farmakologicznego, niż w trakcie. Istnieje, bowiem ryzyko, że z wyżej wymienionych powodów zrezygnujesz z wizyt w trakcie procesu leczenia, pomimo bezwzględnych wskazań do leczenia farmakologicznego. W przypadku większości zaburzeń psychicznych czas i systematyczność leczenia, odrywa znaczącą rolę w dobrej prognozie na przyszłość – „im szybciej tym lepiej”. Utrwalone i przewlekłe objawy, nieleczone, bądź leczone nie systematycznie czy zbyt krótko, znacznie trudniej poddają się terapii, nasilają się tendencje do ich nawrotów, wymagają w dalszej perspektywie dłuższego leczenia. Lekarz, który spełnia Twoje oczekiwania dot. komunikatywności, sposobu proponowanej formy relacji, zwiększa szanse na utrzymanie systematycznego i ewentualnie, koniecznego długoterminowego leczenia.
Na czym polega proces właściwej diagnozy lekarza psychiatry?
Warto podkreślić, że diagnoza polega na rejestracji i analizie poszczególnych objawów psychopatologicznych, widzianych również z perspektywy doświadczeń i cech osobowościowych konkretnego pacjenta. Zrozumieniu, powiązaniu i uszeregowaniu objawów, w oparciu o empiryczne i teoretyczne zależności i związki korelacyjne, w jeden określony zespół chorobowy oraz zrozumieniu i określeniu uwarunkowań choroby. Mówiąc, wprost – jeśli pacjent mówi, że cierpi z powodu objawów depresyjnych, to jeszcze nie oznacza, że właściwym rozpoznaniem będzie depresja.
Proces diagnostyczny począwszy od pierwszej wizyty u lekarza psychiatry ściśle jest spleciony z decyzją o tym, czy należy podjąć leczenie: farmakologiczne czy psychoterapeutyczne, czy może proces leczenia farmakologicznego powinien przebiegać równolegle z leczeniem psychoterapeutycznym. Często samo postawienie rozpoznania ma leczniczy wpływ, ponieważ dzięki nazwaniu i objaśnieniu obciążających przeżyć, obniża u pacjenta lęk, poczucie niepewności i niejasności, daje nadzieję, że objawy można kontrolować i są uleczalne.
Niezaprzeczalną wartością medialnych dyskusji na temat zdrowia psychicznego i zaburzeń psychicznych jest społeczna edukacja w tym obszarze. Drugą strona medalu jest to, że każdy czuje się psychologiem i specjalistą od psychiatrii w skutek, czego, jak to określa moja koleżanka – psychiatra, mamy nasilenie w gabinetach oczytanych w Internecie pacjentów z „autodiagnozą”, z którą coraz częściej przychodzi nam dyskutować. Ale chyba należy się cieszyć, że w dobie dramatycznego wzrostu zachorowań na zaburzenia psychiczne, nasze społeczeństwo zaczyna zwracać uwagę na ten obszar swojego zdrowia.
