Szukaj
Close this search box.

Nerwica natręctw – jej przczyny, objawy oraz leczenie

Witaj na stronie Salus Pro Domo!
Ponad 280 pozytywnych opinii!
Spis treści

Nerwica natręctw w Klasyfikacji Zaburzeń Psychicznych i Zachowania jest określana, jako Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (OCD).

Podstawową cechą zaburzenia są myśli natrętne – obsesje i/lub przymus wykonywania określonych czynności – kompulsje.  Natrętne myśli i czynności są określane, jako natręctwa. Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne jest klasyfikowane, jako zaburzenie lękowe, ponieważ lęk stanowi podstawowy wymiar w tym zaburzeniu, oraz jako zaburzenie nerwicowe (zależnie od Międzynarodowych Klasyfikacji Zaburzeń Psychicznych). Natręctwa w równym stopniu pojawiają się u kobiet i mężczyzn. Jest zaburzeniem o charakterze przewlekłym. Objawy mogą występować pod postacią przeważających obsesyjnych myśli i ruminacji, lub z przewagą czynności natrętnych. Zespół natręctw jest jednym z najczęstszych zaburzeń psychicznych. Pierwsze objawy zaburzenia pojawiają się u 50% pacjentów w okresie dzieciństwa, dorastania i wczesnej dorosłości. Zazwyczaj najpóźniej ujawniają się pomiędzy 24 a 35 rokiem życia. Typowym przebiegiem jest narastanie objawów i okresowe ustępowanie. Objawy są dla pacjenta niezwykle stresujące. Zajmują pacjentowi wiele czasu, nawet kilka godzin dziennie i w istotny sposób zaburzają jego funkcjonowanie społeczne, aktywność zawodową, szkolną i relacje z innymi ludźmi. Nie są nadmiernym zamartwianiem się, jak to jest w przypadku zaburzeń lękowych. Istnieje wyraźna korelacja pomiędzy natręctwami i cechami anankastycznymi osobowości, czyli tendencją do wątpliwości, niepewności, perfekcjonizmu, nadmierną skrupulatnością, potrzebą sprawdzania, kontrolowania i sztywnością.

Objawy nerwicy natręctw

Podstawowym objawem jest lęk, który występuje u wszystkich pacjentów. Może być czynnikiem aktywizującym natrętne myśli i czynności. Poprzez wykonywanie natrętnych czynności, rytuałów i myśli pacjent redukuje poziom lęku. Sytuacje stresogenne nasilają lęk i natręctwa. Również próby przeciwstawienia się natręctwom, nasilają lęk i pojawia się syndrom błędnego koła.

Natrętne myśli – obsesje, w potocznym użyciu można spotkać określenia takie, jak nerwica natręctw myślowych, natręctwo myśli, nerwica obsesyjna.

Natrętne myśli to nawracające, stale pojawiające się myśli, wyobrażenia, idee, impulsy do działania. Próby przeciwstawienia się im są bezskuteczne. Są bezsensowne i zazwyczaj mają charakter agresywny, obsceniczny, wulgarny, dlatego przeżywanie ich jest przykre. Są interpretowane, jako własne myśli, choć pojawiają się wbrew woli i pomimo podejmowania wysiłków przeciwstawienia się im. Natrętne myśli mogą mieć charakter niekończących się pseudofilozoficznych rozważań, nieustannego analizowania alternatywnych rozwiązań- tzw. natrętne ruminacje. Ciągłe wątpliwości dotyczące wykonywania czynności, mogą powodować problemy z podejmowaniem decyzji w życiu codziennym.

Najczęściej występujące myśli natrętne są związane:

  • Z obawą przed chorobą, zarażeniem się zarazkami chorobotwórczymi, zakażeniem i zranieniem,
  • Obawą przed zrobieniem komuś krzywdy.
  • Obawą przed brudem i zabrudzeniem się
  • Częste są myśli o charakterze seksualnym.
  • Obawą związaną z niezamierzoną agresją, przemocą i zrobieniu komuś krzywdy.
  • Myśli o charakterze bluźnierczym, często dotyczące kultu religijnego, bluźniercze myśli wobec Boga, które mogą się nasilać w Kościele i być przeżywane przez osobę religijną.
  • Myśli związane z obawą niewłaściwego zachowania w sytuacjach społecznych, w tym seksualnego.

 

 

 

Natrętne czynności – kompulsje są potocznie określane, jako nerwica kompulsywna, choroba natręctw. Kompulsje mają charakter przymusowego zachowania i wykonywania określonych rytuałów. Zachowania są stereotypowe, powtarzające się i nieużyteczne. Są postrzegane przez osobę, jako bezsensowne, jednak pomimo wysiłków nie można się im oprzeć. Próby oparcia się i zaniechania natrętnej czynności powodują nasilenie się lęku. Mogą być irracjonalnie interpretowane, jako przymus wykonywania określonej czynności, aby zapobiec przykrym, niepożądanym wydarzeniom, które mogą nastąpić, jeśli zaniecha się wykonania natrętnej czynności. Mogą mieć formę pojedynczych zachowań np. przymus mycia rąk lub zachowań złożonych, wykonywanych w określony sposób, w ustalonym porządku – są nazywane rytuałami. Przymusowe czynności rytualne mogą trwać wiele godzin dziennie. Stają się problemem i chorobą, gdy wpływają na naszą codzienną aktywność, zaburzają funkcjonowanie i obniżają jakość życia. Większość natrętnych czynności dotyczy czystości. Do natrętnych czynności należą między innymi:

  • Sprawdzanie wykonanych wcześniej czynności np. wielokrotne sprawdzanie zamykanych drzwi, wyłączonego gazu, światła, urządzeń elektrycznych.
  • Mycie i czyszczenie rąk, całego ciała, ubrań, unikanie dotykania określonych przedmiotów.
  • Ubieranie się i rozbieranie.
  • Nerwicowe natrętne sprzątanie, porządkowanie, odkurzanie, mycie podłóg i sprzętów w mieszkaniu.
  • Powtarzanie słów, liczb, liczenie i sumowanie cyfr np. w rejestracji samochodów.
  • Zwracanie uwagę na symetryczną aranżację przedmiotów, układanie rzeczy w określonym porządku.
  • Przesadne gromadzenie przedmiotów.

Zaburzenie o charakterze natrętnych myśli lub czynności może dotyczyć objawów:

  • Dysmorfofobia, lęk związany jest z przeświadczeniem o nieestetycznym wyglądzie lub budowie ciała. Występuje przymus przeglądania się w lustrze, wykonywania zabiegów poprawiających wygląd, szczególnych makijaży i sposobu ubierania się.
  • Zespołu hipochondrycznego,
  • Zespołu jadłowstrętu psychicznego,
  • Kompulsywnego wyrywania włosów (trichotillomanii) – uporczywe, powtarzalne i niekontrolowalne wyrywanie sobie włosów, najczęściej z głowy, brwi, rzęs, okolicy łonowej, twarzy i innych części ciała. Towarzyszy temu narastające napięcie bezpośrednio przed wyrywaniem włosów, odczuwanie przyjemności, ulgi po wyrywaniu włosów. Zaburzenie może pojawić się w okresie dzieciństwa.
  • Zespół kompulsji seksualnych. Natręctwa polegają na obsesyjnych myślach i czynnościach o charakterze seksualnym, nad którymi pacjent nie może zapanować. Dochodzi często do masturbacji, sadyzmu i masochizmu, podglądactwa. Parafilia uzyskiwanie pobudzenia seksualnego, wywoływane w specyficznych warunkach, którymi mogą być różne sytuacje, rytuały, obiekty, przedmioty, np. obnażanie się w miejscach publicznych.
  • Patologiczny hazard, kompulsyjne zakupy, kleptomania, piromania.

Skutkiem natrętnych czynności mogą być inne problemy zdrowotne, np. w przypadku przymusu mycia rąk – problemy skórne, dermatologiczne, kompulsyjne mycie zębów może powodować choroby przyzębia.

Nerwica natręctw u dzieci

Pierwsze objawy zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego najczęściej występują przed 15 rokiem życia ( 2/3 dorosłych pacjentów). Najczęstszą formą zaburzenia u dzieci są natręctwa czynnościowe – kompulsje, i są to zazwyczaj pojedyncze zachowania. Objawy nerwicy natręctw u dzieci nie różnią się od przebiegu zaburzenia u dorosłych. Współwystępuje spowolnienie, lęk, objawy depresyjne. Objawy mają charakter przewlekły, nawet jeśli występują okresy spontanicznej poprawy. Objawy mogą w sposób zdecydowany zaburzać codzienne funkcjonowanie i wpływać na aktywność szkolną i rówieśniczą.

U dzieci i młodzieży objawy natręctw mogą występować w przebiegu zaburzeń odżywiania, szczególnie w anoreksji.

Przyczyny nerwicy natręctw

Zespół natręctw może pojawiać się w przebiegu innych zaburzeń psychicznych np. depresji, schizofrenii, uzależnienia od alkoholu. Pacjenci z pierwotnie rozpoznanym zespołem obsesyjno-kompulsyjnym również mogą przeżywać nawracające epizody depresji, zespoły lękowe i fobie społeczne. Natręctwa mogą towarzyszyć zaburzeniom neurologicznym, np. w chorobie Parkinsona, choroby Tourette’a.

W etiopatogenezie nerwicy natręctw zwraca się uwagę na czynniki psychospołeczne i koncepcje biologiczne. Koncepcje biologiczne dotyczące uwarunkowań zaburzenia wskazują na uwarunkowania genetyczne, neuroanatomiczne, neurohormonalne i immunologiczne.

Czynniki psychologiczne. Dotyczą między innymi deficytów procesów przetwarzania informacji, dysfunkcjonalnych schematów poznawczych, irracjonalnych przekonań oraz problemów intrapsychicznych.

Czynniki genetyczne. Wyniki badań wskazują na istotną rolę czynników genetycznych i rodzinne predyspozycje do zachorowania. Rodzice pacjentów z OCD również cierpieli na zaburzenie – 25% ojców i 9% matek. Wśród bliźniąt monozygotycznych zgodność, co do występowania zaburzenia wynosi 53-87%. Mechanizm dziedziczenia zaburzenia, pomimo badania wielu genów nadal nie jest znany.

Czynniki neuroanatomiczne. Zwraca się uwagę na uszkodzenie określonych struktur mózgowych i czynności połączeń między korą przedczołową, jądrami podstawy i układem limbicznym. Zaburzenia obwodu neuronalnego są związane z zaburzeniami nadmiernej aktywizacji kory oczodołowo-czołowej. Badania neuropsychologiczne zwracają uwagę na zmiany i deficyty neuropsychologiczne w Ośrodkowym Układzie Nerwowym w zespole natręctw. Dotyczą one uwagi, pamięci, zaburzeń lateralizacji.

Czynniki neuroprzekażnictwa. Zwraca się uwagę na znaczenie zaburzeń układu neuroprzekażnictwa serotoninergicznego i noradrenergicznego. W badaniach naukowych podkreśla się, że zaburzenia biochemiczne w zespole natręctw są bardziej zbliżone do zaburzeń widocznych w zespołach depresyjnych niż lękowych czy schizofrenii.

Czynniki neurohormonalne. Badania wskazują na zaburzenia w zakresie układu neuroendokrynnego, stwierdzono nieprawidłowe stężenia hormonów podwzgórzowo-przysadkowych, zwiększone stężenie oksytocyny, somatostatyny, hormonu wzrostu, kortyzolu w osoczu.

Czynniki immunologiczne. Badania czynników neuroimmunologicznych wykazały związek pomiędzy chorobą reumatyczną a zaburzeniem o charakterze obsesyjno-kompulsyjnym i związkiem z działaniem paciorkowców.

Istnieje związek pomiędzy przeżywaniem objawów depresyjnych i występowaniem natrętnych myśli. Zburzeniem pierwotnym może być depresja. Mogą towarzyszyć temu zaburzeniu napady lękowe. Istnieje wyraźna korelacja pomiędzy wystąpieniem zaburzenia a cechami osobowości anankastycznej.  Różnice pomiędzy osobowością anankastyczną a zdiagnozowanymi zaburzeniami obsesyjno-kompulsyjnymi polegają na różnicy ilościowej i intensywności objawów.

Objawy nerwicy natręctw mogą pojawić się u kobiet w okresie ciąży, i być związane z przeżywaniem lęku związanego z porodem i rolą matki. Ponieważ leczenie farmakologiczne nie jest wskazane w okresie ciąży, to znaczące dla efektywności leczenia jest wczesne podjęcie interwencji psychoterapeutycznych. Istnieje prawdopodobieństwo, że nieleczone objawy mogą się nasilić po urodzeniu dziecka.

Leczenie nerwicy natręctw

W leczeniu zespołów natręctw stosuje się leczenie farmakologiczne i psychoterapeutyczne. Jak leczyć nerwicę natręctw? – Wyniki badań podkreślają, że dla potencjalizacji efektów leczenia farmakologicznego znacząca jest psychoterapia poznawczo-behawioralna, a leczenie powinno mieć charakter kompleksowy. Uważa się, że pierwszą interwencją leczniczą z wyboru powinna być psychoterapia, szczególnie w przypadku dzieci i młodzieży. Im młodszy pacjent i mniej nasilone objawy, tym bardziej znaczące są psychogenne uwarunkowania zaburzenia i konieczność podjęcia psychoterapii poznawczo-behawioralnej. Wobec dzieci i młodzieży zalecane jest również podjęcie psychoterapii rodzinnej. W farmakologicznym leczeniu nerwicy natręctw stosuje się przede wszystkim leki antydepresyjne, z grupy inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI) i Klomipraminę. Leczenie jest długoterminowe i o braku skuteczności leku można wnioskować po minimalnym czasie stosowania 8-12 tygodni. Istotną poprawę obserwuje się nawet dopiero po 6 miesiącach. Nerwica natręctw może być zaburzeniem „ wyleczalnym”, jednak wymaga profesjonalnego, długoterminowego, systematycznego i konsekwentnego leczenia psychoterapeutycznego, a w wielu przypadkach również farmakologicznego. Przed podjęciem leczenia istotna jest profesjonalna diagnoza psychologiczna i psychiatryczna, która pozwoli określić czynniki warunkujące zachorowanie oraz określić optymalne formy pomocowe. Po zmniejszeniu nasilenia objawów lub ich ustąpieniu wskazana jest psychoterapia podtrzymująca remisje.

W przypadkach niezwykle nasilonych objawów, w sposób szczególny zaburzający funkcjonowanie społeczne, dla pacjentów nieodpowiadających na żadne formy leczenia są stosowane zabiegi psychochirurgiczne, polegające na przecięciu połączeń pomiędzy płatem czołowym i wzgórzem. W Polsce istnieją ściśle określone kryteria wykonywania tych zabiegów i są stosowane jedynie wobec osób dorosłych.

Nieleczone, przewlekłe i utrwalone objawy zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego znacznie trudniej poddają się efektywnemu leczeniu psycho-farmakologicznemu. Leczenie „domowe” w przypadku nerwicy natręctw jest niemożliwe i stracony czas powoduje dalsze utrwalanie się natręctw. Bez profesjonalnej pomocy psychoterapeutycznej sam pacjent nie poradzi sobie z remisją objawową.

Do czynników, które mają wpływ na gorsze rokowania należy wczesny początek zachorowania, przewlekłe nieleczone objawy, nasilenie objawów w stopniu wymagającym hospitalizacji, towarzyszące objawy depresyjne, obecność nastawień urojeniowych, nasilone zaburzenia osobowości.

Podziel się wpisem
Facebook
Twitter
LinkedIn
Skomentuj wpis