Dlaczego Terapia Dorosłych Dzieci Alkoholików (DDA) ?
Według różnych badań w Polsce żyje od półtora miliona do nawet trzech milionów Dorosłych Dzieci Alkoholików. Nie jest to przypadłość charakterystyczna jedynie dla Polaków: 28 mln Amerykanów – jeden na ośmiu to dzieci alkoholików. Alkoholizm jest jednym z najpoważniejszych problemów medycznych i społecznych. Jednak, jeśli chodzi o leczenie i terapię, to w centrum społecznej uwagi nadal zazwyczaj pozostaje sam alkoholik, a nie jego rodzina.
Alkoholizm jest chorobą rodzinną (podobnie zresztą, jak wiele innych zaburzeń psychicznych – depresja czy psychozy schizofreniczne), ponieważ dotyka każdego jej członka i wywiera nań niszczący wpływ. W większości przypadków w rodzinach alkoholowych są dzieci, które rozpaczliwie cierpią w milczeniu. Są niewidzialnymi dla społeczeństwa ofiarami choroby alkoholowej. Prawdopodobieństwo, że dzieci alkoholików same również zostaną alkoholikami jest cztery razy większe niż w przypadku innych dzieci. W przypadku wnuków alkoholików prawdopodobieństwo wzrasta trzykrotnie. Córki alkoholików są skłonne poślubić alkoholików bardziej, niż pozostałe kobiety, powtarzając tym samym dysfunkcyjny cykl pokoleniowy.
Problemy dzieci z rodzin alkoholowych
Przekaz międzygeneracyjny, niestety nie jest jedyną konsekwencją, którą są obarczone dzieci z rodzin alkoholowych. W ostatnim czasie zwraca się uwagę, że maltretowane przemocą psychiczną, a niekiedy również fizyczną, dzieci alkoholików cierpią i mają objawy takie, jak dorośli z diagnozą Zespołu Stresu Pourazowego(PTSD). Są zakładnikami, ofiarami, niewolnikami i żołnierzami nieustannie trwającej przez całe dzieciństwo wojny psychologicznej, której niekoniecznie musi towarzyszyć agresja fizyczna. Przemoc psychiczna objawiająca się brakiem poczucia bezpieczeństwa, akceptacji, ciepła, czułości, nieprzewidywalność wydarzeń i klimatu w rodzinie, sprzeczność komunikatów, oszustwa, ośmieszanie, lekceważenie, brak poszanowania godności, życie w permanentnym lęku i strachu, może mieć znacznie poważniejsze skutki, kładące się cieniem na całe dorosłe życie. Podobnie, jak weterani wojenni, dzieci alkoholików walczące każdego dnia o przetrwanie, żyją w permanentnym stresie, przekraczającym granice ludzkiego doświadczenia i wytrzymałości. Podobnie, jak weterani wojenni przeżywają Zespół Stresu Pourazowego, który ujawnia się dopiero wówczas, gdy mają się dostosować do życia cywilnego, w tym przypadku rozpocząć samodzielne dorosłe życie.
Problemy rodzin alkoholowych, skutki picia przez rodziców, nie ustępują z chwilą, gdy rodzic podejmuje leczenie i przestaje pić. Jest to równie traumatyczny okres. Dorosłe Dzieci Alkoholików, dzieląc się swoimi przeżyciami mówią, że z niepijącym rodzicem trudniej jest nieraz wytrzymać niż z pijącym.
Koszty emocjonalnych konsekwencji u tych dzieci są zawsze wysokie i towarzyszą im przez całe dorosłe życie wpływając na jakość ich życia społecznego, zawodowego, towarzyskiego, własnej rodziny oraz na zdrowie fizyczne.
Jako dziecko były obarczane poczuciem winy. Żyły w przekonaniu, że ponoszą odpowiedzialność za nadużywanie alkoholu przez rodzica. To przekonanie było skutecznie podtrzymywane przez rodziców przez szantaż psychiczny – „gdybyś był grzeczniejszy, pilniejszy, miał lepsze stopnie, to ojciec przestałby pić”. W efekcie dręczone poczuciem winy dziecko, stara się być coraz bardziej doskonałe, ale i tak jest to niewidoczne dla rodziców. Osiągane sukcesy w szkole nie są doceniane i nagradzane. W życiu dorosłym będzie go cechował perfekcjonizm, który nie ma końca i może stać się utrapieniem dla niego samego i jego własnej rodziny, blokować rozwój zawodowy.
Inną cechą emocjonalnych konsekwencji u dzieci alkoholików jest permanentny brak poczucia bezpieczeństwa. Emocjonalny klimat rodzinny, reguły i zasady funkcjonowania rodziny, ciągle się zmieniają, ulegają niespodziewanym i nieprzewidywalnym zmianom, które są zależne od poziomu alkoholu w organizmie rodzica. Panujący chaos emocjonalny, brak konsekwencji, ciągłości, przewidywalności, nieustanna zmiana nastrojów, typowa dla alkoholika, życie w zaprzeczaniu rzeczywistym problemom i iluzji, rodzi w dziecku przewlekłe poczucie zagrożenia, lęku, zagubienia, niepewności. Trudno z takim doświadczeniem budować satysfakcjonujące dorosłe życie, oparte na przekonaniu, że zależy ono ode mnie, moich decyzji, mam na nie wpływ, jest sterowalne i mogę je kontrolować.
Dzieci alkoholików są w rodzinie na dalszym planie. Ciągle czekają na miłość, uwagę, zainteresowanie, pomoc i opiekę. W konsekwencji czują się odrzucone, nieważne, niepotrzebne, bezwartościowe, z niskim poczuciem własnej wartości, a w dorosłym życiu mogą się czuć obywatelami drugiej kategorii, na marginesie życia towarzyskiego i zawodowego.
Alkoholizm jest zawstydzającym zjawiskiem, co powoduje, że rodzic wymusza na dziecku chronienie rodzinnej tajemnicy, a w konsekwencji skazuje go na izolację społeczną, alienację rówieśniczą. W efekcie pojawiają się problemy z nawiązywaniem i podtrzymywaniem relacji, budowaniem stabilnych, dłuższych przyjaźni. Dodatkowo głęboko wpajana potrzeba utrzymania rodzinnej tajemnicy, skazuje dziecko na cierpienie w odosobnieniu i nieszukania pomocy na zewnątrz.
Obciążającym problemem jest dylemat lojalności wobec pijącego i niepijącego rodzica. Zazwyczaj dziecko jest wikłane w koalicje z rodzicem, manipulacje, kłamstwa i oszustwa.
Dzieci alkoholików są uważane za grupę podwyższonego ryzyka występowania problemów i zaburzeń rozwojowych, takich jak: zaburzenia zachowania, ADHD, impulsywność, zaburzenia lękowe i depresyjne, problemy socjalizacyjne.
Miliony Dorosłych Dzieci Alkoholików wpadają w życiową pułapkę, tzw. pętlę autodestrukcyjnych wzorów zachowań, które pozwalały przetrwać w emocjonalnym chaosie alkoholowej rodziny, ale które stają się destrukcyjne w dorosłym życiu i mają negatywny wpływ na ich zdrowie psychiczne, jakość życia, poczucie szczęśliwości i satysfakcji życiowej. Ten nieuświadomiony zespół utrwalonych osobowościowych schematów funkcjonowania psychospołecznego powstały w dzieciństwie w rodzinie alkoholowej, jest powodem specyficznego sposobu przeżywania i interpretowania aktualnych wydarzeń i relacji w życiu dorosłym, i opisywany jest, jako Syndrom DDA. Przez pryzmat traumatycznych przeżyć dzieciństwa, którego efektem jest dysfunkcjonalny schemat funkcjonowania psychospołecznego, Dorosłe Dzieci Alkoholików interpretują bieżące wydarzenia i doświadczenia, budują relacje i role społeczne. Często są one niesatysfakcjonujące. Wpływ przeszłości może się ujawniać w sferze osobistej i społecznej, biologicznej, poznawczej, emocjonalnej, społecznego działania i świadomości seksualnej tożsamości.
Do jakich problemów prowadzi syndrom DDA?
Syndrom DDA może prowadzić do poważniejszych problemów psychologicznych i zaburzeń osobowości, może prowokować zaburzenia psychiczne o charakterze lękowym, afektywnym, depresyjnym, psychosomatycznym, odżywiania, uzależnień. Uznaje się, że Syndrom DDA jest osobowościowym podłożem do rozwinięcia się zaburzeń.
Objawy Syndromu DDA
- niska samoocena, poczucie bezwartościowości,
- poczucie cierpienia, krzywdy,
- poczucie osamotnienia,
- poczucie winy,
- problemy z wyrażaniem i okazywaniem emocji,
- problemy z rozpoznawaniem i werbalizowaniem własnych potrzeb,
- problemy z tworzeniem głębszych i trwalszych związków,
- problemy z przeżywaniem radości, zabawy, relaksu,
- wrogość i nieufność wobec innych,
- lęk przed bliskością,
- lęk przed odrzuceniem,
- problemy z przestrzeganiem własnych i cudzych granic,
- silna potrzeba kontroli,
- tendencje do nad odpowiedzialności, nasilona kontrola, perfekcjonizm,
- tendencje do izolacji, skrytości,
- zachowanie potencjalnej ofiary.
Zdarza się, że dzieci wychowujące się w rodzinie alkoholowej, pomimo traumatycznych doświadczeń, nie mają problemów osobowościowych i szczęśliwie ustrzegą się przed negatywnymi konsekwencjami w życiu dorosłym – być może ze względu na cechy temperamentu, silne rozwojowe predyspozycje, czy postawę niepijącego rodzica i sprzyjające środowisko szkolne, bliskie relacje z dalszymi członkami rodziny. Prawdopodobnie jednak w większości przypadków Dzieci Dorosłych Alkoholików same, bez profesjonalnej pomocy, nie poradzą sobie w tworzeniu nowych, konstruktywnych i dojrzałych mechanizmów funkcjonowania w dorosłym życiu. Z tego powodu, jedną z podstawowych i sprawdzonych form pomocy jest Grupowa Terapia DDA.
Co zapewnia terapia DDA?
Zazwyczaj celem wsparcia społecznego poprzez Terapię DDA są:
- uporanie się i rozstanie z dzieciństwem,
- uporządkowanie spraw i relacji z rodzicami,
- dokonanie procesu separacji-indywidualizacji,
- zrewidowanie i zmienienie oceny samego siebie,
- uporządkowanie obecnego życia i nakreślenie realnych planów dot. przyszłości
Dodatkowym wymiarem Terapii Grupowej DDA jest to, że wszyscy jej uczestnicy mają podobne problemy, przeżycia emocjonalne i doświadczenia, tym samym jednorodność grupy daje poczucie zrozumienia, bezpieczeństwa i możliwość uczenia się przez analogię – tzw. „lustrzane odbicie”.
Udział w terapii DDA wzmacnia dobrostan psychiczny, aktywizuje zasoby odpornościowe, i jest skutecznym sposobem poprawy, jakości życia i poziomu satysfakcji.
