Urojenia ksobne – objawy i leczenie

Co to są urojenia?

Urojenia są zaburzeniami treści myślenia, ponieważ dotyczą myślenia. Są to sądy, opinie, przekonania niezgodne z rzeczywistością, pochodzenia chorobowego. Towarzyszy im niezwykle silne przekonanie ich oczywistości i emocjonalne przeżywanie, oraz niekorygowalność. To znaczy, że nie podlegają perswazji, kontrargumenty nie zmieniają ich przeżywania. Niezależnie, jak bardzo będziemy się starali udowodnić, że pacjent myli się w swoich sądach, to nie ma to wpływu ani na nasilenie objawów ani na ich wyciszenie. Urojenia nie są fantazjami, marzeniami, wyobrażeniami czy konfabulacjami. Ich występowanie jest dla pacjenta tak samo realne, jak otaczający świat, a ich poziom absurdalności nie zależy od dojrzałości, wykształcenia czy pozycji społecznej. Najczęściej towarzyszy im zmienione, urojeniowe zachowanie. Bywa oczywiście, że pacjent pomimo nasilonych urojeń ma zachowany krytycyzm i wie, że są objawem chorobowym, jednak nadal jest uwikłany w emocjonalne ich przeżywanie.

Na czym polegają urojenia ksobne? (Objawy urojeń ksobnych)

Urojenia ksobne nie są samodzielną jednostką chorobową, są objawem psychotycznym występującym w określonych zaburzeniach psychicznych. Mogą występować w wielu zaburzeniach psychicznych. Urojenia ksobne, czyli odnoszenie do siebie. Cechą tych urojeń jest odnoszenie do siebie wydarzeń z otoczenia. Określonemu wydarzeniu przypisuje się irracjonalną, urojeniową interpretację, nadawanie szczególne znaczenie temu wydarzeniu. Wydarzenia są prawdziwe i obiektywne, jedynie ich interpretacja przez osobę jest niewłaściwa – urojeniowa. Urojenia ksobne mogą dotyczyć najbliższych osób, członków rodziny, jak również mniej znanych osób czy w ogóle nieznanych np. przechodniów na ulicy, pasażerów autobusu, wykładowców i studentów na studiach, współpracowników. Mogą być różnej treści np.:

• Urojeniowe przekonanie, że ludzie z otoczenia zwracają na pacjenta szczególną uwagę, dają sobie znaki, mówią o nim, obgadują go. Żywa rozmowa pasażerów autobusu i śmiech jest interpretowane, jako rozmowa o pacjencie i wyśmiewanie się z niego.
• Urojeniowe przekonania, że w telewizji, radiu mówiono o pacjencie, bądź do pacjenta. Nic nie szkodzi, że nie wymieniono go z nazwiska, bo „treść i sposób przedstawienia informacji w TV był symboliczny, znaczący, jasny i czytelny dla pacjenta, przeznaczony tylko dla niego, i on potrafi tę zakamuflowaną informację odczytać, zrozumieć aluzje.”
• Urojeniowym przekonaniom może towarzyszyć zmiana zachowania, adekwatna do przeżywanych treści urojeniowych np. uporczywe i agresywne domaganie się zaprzestania działań ze strony otoczenia.
• Jeśli urojenia nie mają zdecydowanego nasilenia, i nie są wyraźnie absurdalną interpretacją zdarzeń i zachowań innych to bywa, że otoczenie ma problem z rozstrzygnięciem, gdzie jest granica pomiędzy rzeczywistą interpretacją zdarzenia a urojeniową. Bywa, że mniej nasilone mają charakter nastawień urojeniowych.
• Urojeniom ksobnym mogą towarzyszyć inne urojenia np. inni sterują moimi myślami, mają na nie wpływ, inni znają moje myśli, ja znam myśli innych. Mogą występować urojenia prześladowcze i wielkościowe. Pacjent może być przekonany, że jest szczególną osobą, dlatego jest w centrum zainteresowania. Urojenia ksobne mogą być powiązane z przeżywaniem halucynacji słuchowych – głosów. Bywa, że treść urojeń jest związana z głosami. Tym bardziej trudno jest oczekiwać od pacjenta jakiegokolwiek dystansu i krytycyzmu do przeżywanych objawów psychotycznych. Jest urojeniowo przekonany, że inni są wrogo do niego nastawieni i słyszy głosy o charakterze krytykującym go.
• Urojenia ksobne mają przykre treści dla pacjenta i zazwyczaj towarzyszy im lęk.
• Urojeniom ksobnym szczególnie nasilonym towarzyszy urojeniowe zachowanie, które zdarza się, że w początkowej fazie nasilenia objawu, pacjent stara się kontrolować. Jeśli pacjent jest przekonany, że na studiach inni go obmawiają, wyśmiewają, wykładowcy go nie lubią, traktują go tendencyjnie żle i niesprawiedliwie, to dla własnego komfortu psychicznego rezygnuje ze studiów. Wycofywanie się z aktywności społecznej, ograniczanie wychodzenia z domu, a w skrajnych przypadkach w ogóle nie opuszczanie mieszkania może być skutkiem przeżywania urojeń ksobnych.
• Nagle zmieniające się w sposób niezrozumiały dla otoczenia, zachowanie pacjenta wynikające z przeżywania urojeń ksobnych, może być nieprzyjazne, wrogie i agresywne wobec otoczenia i osób najbliższych.
• Nasilone urojenia ksobne mogą być zagrażające dla zdrowia i życia pacjenta, oraz innych osób, które są uwikłane w system urojeniowy pacjenta.

Urojenia ksobne, podobnie jak inne objawy psychotyczne są trudne do zrozumienia przez członków rodziny. Najczęściej bliscy są przekonani, że jak poświęcą czas na perswazję, udawadnianie i perswadowanie to zmieni się przeżywanie i zachowanie pacjenta. Zazwyczaj jedynym skutkiem jest wysoki poziom negatywnych emocji w rodzinie, złość, napięcie, poczucie bezradności, że pomimo ich wysiłków pacjent nadal pozostaje przy swoich absurdalnych poglądach. A efektem może być większa izolacja pacjenta i nie opowiadanie o swoich przeżyciach. Najtrudniej jest zrozumieć i pogodzić się członkom rodziny z faktem, że urojenia nie podlegają perswazji, pacjent nie ma zachowanego krytycyzmu, nie ma wpływu na przeżywanie treści urojeniowych, są one niezależne od jego woli, nie jest za nie odpowiedzialny. Bywa, że rodzina interpretuje zmianę zachowania pacjenta, jako zmianę cech osobowościowych „ córka stała się niedobra, agresywna, roszczeniowa, wroga, zmieniła się jej osobowość”. Oznacza to, że rodzina jest przekonana, że gdyby córka wykazała chęć i dobrą wolę mogłaby się zmienić, taki pogląd i niezrozumienie istoty urojeń, powoduje, że osoba chora jest obwiniana i obarczana wysokim poziomem negatywnych emocji, co może dodatkowo nasilać lęk, niepokój i objawy choroby.

Urojenia ksobna występują w zaburzeniach urojeniowych, zaburzeniach schizofrenicznych, mogą występować w zaburzeniach depresyjnych i zaburzeniach o podłożu organicznym. Mogą pojawić się w ryzykownych stanach psychicznych, jako objaw prodromalny, zwiastujący możliwość wystąpienia zaburzenia psychicznego.

Leczenie urojeń ksobnych

Leczenie urojeń ksobnych jest zależne od zaburzenia, którego jest objawem. Leczone jest zaburzenie psychiczne, a nie tylko jeden jego objaw.

W leczeniu zaburzeń psychotycznych stosuje się leczenie farmakologiczne lekami przeciwpsychotycznymi. Stosowana jest psychoterapia poznawczo-behawioralna, która jest szczególnie uzasadniona w przewlekłych urojeniach, które nie poddają się leczeniu farmakologicznemu. Terapia skupia się na urojeniowych przekonaniach i próbach modyfikowania ich. Charakterystyczne dla terapii jest proszenie pacjenta o przedstawienie alternatywnych prób interpretacji urojeniowych przekonań i tzw. „sprawdzanie rzeczywistości”. Celem psychoterapii jest obniżenie emocjonalnego uwikłania w przeżywane treści urojeniowe, uczenie strategii radzenia sobie z objawem.