Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, OCD definicja, objawy, leczenie

Nerwica Natręctw

W Międzynarodowej Klasyfikacji Zaburzeń Psychicznych i Zaburzeń Zachowania Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne należą do zaburzeń nerwicowych, co wskazuje na psychologiczne uwarunkowania. Zaliczane są do zaburzeń lękowych. Potocznie są określane, jako Nerwica Natręctw. Zespół natręctw uważany jest za jedną z najbardziej obciążających postaci zaburzeń nerwicowych. Jest zaburzeniem przewlekłym, może mieć charakter nawracający z okresami remisji. Niekorzystne rokowanie jest związane ze wczesnym początkiem zaburzenia, nasilonymi objawami wymagającymi hospitalizacji, oraz nasilonymi zaburzeniami osobowości, bądź występującymi urojeniowymi nastawieniami.

Jakie są objawy zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego

Objawy zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego są określane skrótowo, jako „natręctwa”, i potocznie nazywane, jako nerwica natręctw.
Cechą zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych są obsesyjne myśli i natrętne czynności, kompulsje. Większość pacjentów doświadcza zarówno natrętnych myśli, jak i natrętnych czynności, a oba objawy mogą być w równym stopniu nasilone.

Wspólną cechą objawów o charakterze natręctw i obsesji jest poczucie przymusu i dążenie do przeciwstawienia się temu przymusowi. Właśnie ten przymus – Ananke , różni kompulsje od normalnego zachowania. Natrętne myśli nie muszą mieć wyraźnego związku z kompulsjami.

Objawy zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego

Obsesje – nawracające natrętne myśli. Są to myśli, idee, wyobrażenia, impulsy, które pojawiają się w sposób nawracający. Pojawiają się wbrew woli i budzą wewnętrzny sprzeciw. Pomimo prób opierania się im, stereotypowo powracają i powtarzają się. Ich treść jest bezsensowna, absurdalna.

Zaburzenia Obsesyjno-Kompulsyjne. Przykłady obsesyjnych myśli:

• Nieustanne wątpliwości czy dobrze wykonałem określoną czynność, wyłączyłem gaz, żelazko, zamknąłem drzwi, czy nie potrąciłem kogoś w czasie jazdy samochodem.
• Myśli dotyczą potrzeby utrzymywania porządku, sprzątania, układania rzeczy w określony sposób.
• Myśli i wyobrażenia, że nie będę w stanie oprzeć się impulsowi zrobienia komuś krzywdy. Obawy przed impulsywnym zrobieniem komuś krzywdy, zgwałceniem, zabiciem kogoś, nawet dziecka.
• Przeżywanie niechcianych i nieuzasadnionych negatywnych emocji, pretensji, wrogości wobec najbliższych.
• Dość często dotyczą treści religijnych. Obsesyjne myślenie o treści bluźnierczej wobec Boga, sprzeczne z religijnym zaangażowaniem. Z tego powodu mogą budzić poczucie winy, które może prowadzić do myśli samobójczych.
• Natrętne myśli mogą mieć charakter niekończących się pseudofilozoficznych rozważań.
• Obsesyjne przeżywanie, że czegoś się nie zrobiło.
• Ciągła analiza alternatywnych rozwiązań, co spowalnia działania, podejmowanie decyzji.
• Dotyczą konieczności unikania zarazków, brudu, obsesyjne myślenie o przestrzeganiu zasad higieny.
• Dotyczą tematów związanych z seksualnością.
• Myśli o charakterze wulgarnym.
• Bluźnierstwa
• Obawy przed niewłaściwym zachowaniem się.
• Obawy przed publicznym obnażeniem się.
• Myśli o obscenicznych treściach, pornograficzne wyobrażenia.

Kompulsje – przymusowe czynności, rytuały.

Kompulsje – przymus wykonywania określonych czynności. Są to nawracające, powtarzające się czynności, bezsensowne, nie efektywne. Nie są przyjemne i nie służą wykonaniu jakiegoś zadania. Próby oporu są nieskuteczne. Zazwyczaj wykonywanie tych natrętnych czynności ma zapobiegać jakimś mało prawdopodobnym zdarzeniom, które w przekonaniu pacjenta mogą się wydarzyć, jeśli zaniecha tych rytuałów. Są tak silne, że pacjent wykonuje je pomimo, że są bezsensowne, dziwaczne i zwracają uwagę otoczenia, co go kompromituje i zawstydza.

Zaburzenia Obsesyjno – Kompulsyjne. Przykłady objawów kompulsyjnych:

• Mycie rąk, ciała.
• Nieustanne pranie odzieży.
• Sprzątanie
• Pedantyczne układanie przedmiotów w określonej kolejności np. ubrań w szafie
• Wielokrotne sprawdzanie np. rachunków, zamkniętych drzwi, zakręconej wody, gazu.
• Wielokrotne powtarzanie liczb, określonych słów.
• Odliczanie, patrzenie na określony kolor.
• Wykonywanie określonych ruchów.
• Stałe aranżowanie symetrycznych układów, przedmiotów.
• Natrętne czynności mogą mieć charakter ceremonii, określonych rytuałów. Rytuały, jak i obsesyjne myśli, mogą mieć zabarwienie „magiczne” i sprawiają wrażenie „odczyniania”. Celem wykonania określonej czynności jest zapobieganie niepożądanym zdarzeniom i konsekwencją. Jest to np. przymus wykonywania określonych ruchów, w określonej kolejności i określoną liczbę razy, z pedantyczną dokładnością. Jest to np. sposób ubierania się, rozbierania, mycia. Nie dokładne wykonanie rytuału wymusza powtórzenie całego ciągu czynności.

Czym są zaburzenia obsesyjno – kompulsywne

Objawy zaburzeń obsesyjno – kompulsyjnych to ciągła kontrola nad sobą, swoimi zrachowaniami. Myśli natrętne i przymusowe czynności stanowią źródło cierpienia i zdecydowanie przeszkadzają w codziennym funkcjonowaniu, wykonywaniu zadań i wywiązywaniu się z obowiązków. Często towarzyszą im objawy lękowe, napięcie, niepokój, fobie. Przymusowe czynności rytualne zabierają bardzo wiele czasu, towarzyszy im ciągłe niezdecydowanie, spowalniają wykonywane zadania, są powodem nie wywiązywania się z obowiązków rodzinnych, zawodowych, edukacyjnych. Sprawiają, że podjęcie najprostszej codziennej decyzji staje się ogromnym wyzwaniem. Nasilone prowadzą do wypadnięcia z aktywności społecznych, prowokują izolację i marginalizacje społeczną. Uniemożliwiają codzienne funkcjonowanie.
Myśli i natrętne czynności są diagnozowane przez pacjenta, jako własne. W przeciwieństwie do występowania podobnych objawów w zaburzeniach urojeniowych, które są diagnozowane, jak nasyłane z zewnątrz. Zazwyczaj zaburzenie pojawia się w okresie dzieciństwa lub wczesnej dorosłości. Przebieg zaburzenia jest bardzo zróżnicowany.

Uważa się, że natrętne czynności chronią przed nasileniem lęku, neutralizują wyobrażenia o zagrożeniu ze strony otoczenia lub spowodowane własnym działaniem. Przeciwstawienie się przymusowi wykonywania kompulsyjnych czynności nasila lęk i napięcie. Z drugiej strony uleganie przymusowi również jest źródłem cierpienia. Narażają na śmieszność, dziwaczność, prowokują marginalizacje społeczną. Zdecydowanie obniżają jakość życia, wymuszają konieczność rezygnacji z planów, ambicji, utrudniają wykorzystanie potencjału intelektualnego, zdolności i talentów. Bywa, ze skutkują poważnymi problemami ze zdrowiem fizycznym, np. intensywne mycie rąk prowadzi do zmian skórnych, problemów dermatologicznych, czy kompulsyjne mycie zębów może być przyczyną chorób przyzębia.

Co to są zaburzenia obsesyjno- kompulsywne. Jakie są przyczyny zaburzenia obsesyjno- kompulsywne

Badania pokazują, że istnieje ścisła korelacja pomiędzy natręctwami i przeżywaniem objawów depresyjnych. Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne mogą być identyfikowane u pacjentów leczących się z diagnozą zaburzeń depresyjnych. Te dwa zaburzenia często współwystępują. Zaburzenie często się rozwijają u osób, których osobowość wykazuje cechy anankastyczne, nasilonego perfekcjonizmu. Natręctwa mogą występować w przebiegu zaburzeń schizofrenicznych, afektywnych, organicznych. Mogą być obecne w różnych zaburzeniach neurologicznych.

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie o etiopatogenezę zespołu natręctw.

• Czynniki genetyczne – badania wskazują na istotną korelację dziedziczenia OCD, jednak predyspozycja do wystąpienia zaburzenia jest zależna od kilku- kilkunastu genów.
• Układ neuroprzekażnictwa – badania wskazują na istotną rolę neuroprzekaźników, zaburzenia systemu przekaźnictwa serotoninergicznego i dopaminergicznego.
• Neuropsychologiczne uwarunkowania – zmiany w O.U.N w zespole natręctw zostały potwierdzone w badaniach neuropsychologicznych. Zmiany dotyczą głównie kory czołowej.

Leczenie Zaburzeń Obsesyjno-kompulsyjnych

Zaburzenia obsesyjno – kompulsywne wymagają profesjonalnej diagnozy, ich obraz, przebieg i kontekst może sugerować rozpoznanie zaburzeń nerwicowych, ale również skłaniać do podejrzenia rozwoju innych zaburzeń np. procesu psychotycznego czy zaburzeń o podłożu organicznym i poważnym uszkodzeniu O.U.N. Natręctwa mogą występować również w zaburzeniach odżywiania.

Jak wygląda leczenie Zaburzeń Obsesyjno-kompulsyjnych

Leczenie objawów jest zależne od diagnozy, i odpowiedzi na pytanie, w przebiegu jakiego zaburzenia pojawiają się objawy. Nerwicowy charakter objawów wymaga podjęcia psychoterapii. Za najbardziej efektywną psychoterapię uznaje się poznawczo – behawioralną i psychodynamiczną.

Jednak, równolegle z psychoterapią często wymagane jest podjęcie leczenia farmakologicznego. Nasilenie objawów obsesyjno – kompulsyjnych prowokuje obniżony nastrój i rozwinięcie zespołu depresyjnego. Celowym jest wówczas włączenie leczenia lekami przeciwdepresyjnymi.

Za efektywne leczenie farmakologiczne uznaje się leczenie lekami z grupy SSRI ( inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny), włączenie neuroleptyków, bądź leków przeciwdrgawkowych.

Zazwyczaj objawy obsesyjno-kompulsyjne są niezwykle uciążliwe dla członków najbliższego otoczenia pacjenta, rodziny. Często objawy wymuszają na całej rodzinie zmianę stylu funkcjonowania, i tym samym paradoksalnie rodzina podtrzymuje nasilenie objawów. Pacjent wywiera presję na bliskich, by podporządkowali się rytuałom, bądź brali w nich udział. Jeśli styl funkcjonowania rodziny utrudnia pacjentowi wykonywanie natrętnych czynności, pacjenci w sposób agresywny wymuszają podporządkowanie się, często „terroryzując” rodzinę. Prowokuje to bardzo wysoki poziom negatywnych emocji w relacjach rodzinnych. Rodziny są bezradne, nie wiedzą, jak sobie radzić, czy podporządkować się by nie nasilać negatywnych emocji, czy przeciwstawiać się. Przeciwstawianie się, traktują jako zwiększanie cierpienia i dyskomfortu pacjenta, czego chcieliby uniknąć.

Bywa, że profesjonalnej pomocy psychoterapeutycznej potrzebuje cała rodzina pacjenta. Z tego powodu, poza psychoterapią indywidualną warto skorzystać w procesie leczenia z systemowej psychoterapii rodzinnej.

Centrum Medyczne Salus Pro Domo w Warszawie oferuje diagnozę i kompleksowe leczenie psychofarmakologiczne zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych.