10 faktów i mitów o zdrowiu psychicznym

Choroby psychiczne nie należą do tematów publicznie poruszanych, brak edukacji społecznej w tym zakresie powoduje, ze wokół zaburzeń psychicznych nagromadziło się wiele mitów i stereotypowego myślenia.

MIT 1. Problemy ze zdrowiem psychicznym dotyczą marginesu społeczeństwa, ludzi żyjących w ubóstwie, bezdomnych, nie  wykształconych.

Statystyki przeczą temu:

Z badań wynika, że 1,34 mln Polaków w wieku produkcyjnym ocenia negatywnie dotyczą swoje zdrowie psychiczne, skargi depresyjne dotyczą około 8mln osób, a 1,5mln ma rozpoznaną depresję, co oznacza, że 15% społeczeństwa zmaga się z tą chorobą. Każdego dnia depresja zbiera śmiertelne żniwo, w takim samym stopniu, jak rak piersi, i bardziej niż rat trzustki, prostaty. Każdego dnia 16 Polaków odbiera sobie życie, co sprawia że liczba ofiar jest większa niż w wyniku wypadków drogowych. Na schizofrenię choruje ponad 1mln osób, przeciętna wieku to 38,5 lat. 73% pacjentów miało postawioną diagnozę przed 30 r. życia. Obecnie szacuje się, że u 23,4% osób wystąpiło choć jedno zaburzenie w ciągu całego życia. Oznacza to, że można je stwierdzić w grupie ponad 6mln. Polaków. Zaburzenia psychiczne, w szczególności depresje uważa się za chorobę cywilizacyjną i określa dżumą XXI wieku. Dotyka osoby ze wszystkich warstw społecznych, z rożnym poziomem wykształcenia i statusu społecznego.

MIT 2. Większość problemów psychicznych to wydumane problemy, gdyby takie osoby wzięły się ostro za siebie od razu byłoby im lepiej.

Zachorowanie na chorobę psychiczną, nie zależy od naszej woli, lecz od naszych predyspozycji biologicznych, genetycznych do zachorowania, podobnie jak w przypadku innych chorób np. kardiologicznych, onkologicznych, cukrzycy etc. Stres często aktywizuje tę predyspozycję biologiczną do zachorowania. Mamy znaczny wpływ na kontrolowanie choroby i zmniejszanie ryzyka nawrotów epizodów choroby w przyszłości.

MIT 3 Ludzie z problemami psychicznymi są gwałtowni, nieprzewidywalni i zagrażający nam

FAKT: Osoby z diagnozą choroby psychicznej nie przejawiają zachowań agresywnych w większym stopniu niż wszyscy. Tylko 3% -5% aktów przemocy można przypisać osobom z poważną chorobą psychiczną. W rzeczywistości, osoby chore psychicznie są ponad 10 razy częściej ofiarami przemocy niż reszta społeczeństwa. Zachowania agresywne są jedynie w ostrej fazie choroby, są wynikiem nasilonych objawów psychotycznych np. urojeń.

MIT 4. Osoby z zaburzeniami psychicznymi nie powinny pracować.

Powinni i muszą pracować zgodnie ze swoim wykształceniem, aspiracjami i ambicjami. Zdarza się, że choroba ma bardzo zły przebieg i pomimo systematycznego leczenia nie uzyskuje się zadowalających efektów, wówczas być może, należy wesprzeć taką osobę w poszukiwaniu aktywności, dostosowanej do jej możliwości i potrzeb. Każdy z nas chce mieć poczucie sensu życia poprzez realizowanie się.

MIT 5. Terapia jest stratą czasu. Lepiej wziąć tabletkę

FAKT: Leczenie zaburzeń psychicznych zależy od diagnozy. W przypadku np. depresji, schizofrenii leczenie farmakologiczne jest konieczne. Światowe standardy leczenia wskazują, że dla zmaksymalizowania efektów leczenia w przypadków tych chorób równolegle do leczenia farmakologicznego należy korzystać z psychoterapii, która jest dostosowana do diagnozy, przebiegu choroby i indywidualnych potrzeb. Np. oddziaływania psychoedukacyjne pozwalają w znacznym stopniu kontrolować chorobę, zmniejszać ryzyko nawrotów choroby w przyszłości. Wzmacnianie umiejętności społecznych pomaga lepiej sobie radzić ze stresem, który może prowokować nawroty choroby. O znaczeniu stresu w aktywizacji zachorowania i epizodów nawrotów schizofrenii świadczy,  określenie, że jest genetycznym uwrażliwieniem na stres.

MIT 6. Na chorobę psychiczną nic się nie poradzi.

FAKT: Obecna wiedza dotycząca specyfiki konkretnych zaburzeń psychicznych, jak i leki najnowszej generacji, oraz oddziaływania psychoterapeutyczne w znaczącej większości przypadków, skutecznie wyciszają objawy choroby, i pozwalają uzyskiwać wieloletnie remisje. Cechą zaburzeń psychicznych np. schizofrenii, depresji, choroby afektywnej dwubiegunowej są nawroty. Nikt nie jest w stanie przewidzieć, czy w konkretnym przypadku mamy do czynienia z jednym epizodem w życiu, czy też epizody choroby będą nawracały i z jaką częstotliwością.  Systematyczne leczenie farmakologiczne oraz oddziaływania psychoedukacyjne pozwalają w znacznym stopniu kontrolować chorobę i zmniejszać ryzyko jej nawrotów, co w konsekwencji daje lepsze rokowania na przyszłość i satysfakcjonującą jakość życia, pomimo zachorowania.

MIT 7.Gdyby chciał, to mógłby przestać zachowywać się dziwacznie.

FAKT: Dziwaczne zachowania, czasami zagrażające sobie lub otoczeniu, izolacja, rezygnacja z aktywności społecznych najczęściej jest wynikiem nasilonych objawów psychotycznych np. urojeń, halucynacji. Nasilone objawy psychotyczne nie podlegają perswazji, przeżywająca je osoba nie ma do nich krytycyzmu, są niezależne od jej woli. Przeżywa świat doznań psychotycznych w taki sam sposób, jak osoby zdrowe otaczającą rzeczywistość. Jest dla niej równie „ rzeczywista”. W przekonywujący sposób oddaje to film „Piękny Umysł”, opisujący historię choroby znanego naukowca Johna Forbesa Nasha. Wysoki poziom inteligencji bohatera, wykształcenie i Nagroda Nobla za pracę naukową, nie uchroniły go od dziwacznych działań, irracjonalnych zachowań, ale zgodnych z przeżywanymi urojeniami i halucynacjami. Był bezkrytyczny wobec objawów.

MIT 8. Osoby chore psychicznie trzeba trzymać w szpitalu.

FAKT: Tylko ostre fazy zaburzeń psychicznych wymagają leczenia w szpitalu, gdy nasilone są np. urojenia, halucynacje, bądź objawy depresyjne, którym mogą towarzyszyć myśli i próby samobójcze. W rzeczywistości osoby z diagnozą zaburzeń psychicznych samodzielnie żyją w naszym otoczeniu.

MIT 9. Dzieci nie mają problemów psychicznych.

FAKT: Nawet małe dzieci mogą wykazywać oznaki zaburzeń psychicznych. Im wcześniejsza trafnie postawiona przez specjalistów, psychiatrę, psychologa klinicznego, diagnoza i włączenie koniecznego leczenia farmakologicznego oraz zindywidualizowanych oddziaływań psychoterapeutycznych, również wobec całej rodziny, tym lepsze rokowania. Rocznie około 230 młodych osób do 19 r. życia ginie śmiercią samobójczą. Schizofrenię uważa się za chorobę ludzi młodych, największy procent zachorowalności przypada na wiek dojrzewania i wczesnej dorosłości.

MIT 10 Nie mogę nic zrobić dla osoby z problemami psychicznymi, lepiej jak zajmą się nią lekarze.

FAKT: Rodzina, bliscy i przyjaciele są bezcenni dla wzmacniania efektów samego procesu leczenia, są ważni w zapobieganiu nawrotom choroby w przyszłości. Badania jednoznacznie wskazują, że im lepsza sieć wsparcia społecznego, tym lepsze rokowania, a klimat rodzinny ma wpływ ma przebieg chorowania i proces leczenia, oraz rokowania w przyszłości. Psychoedukacja jest formą oddziaływań wobec pacjenta, ale co równie ważne, wobec jego rodziny i bliskich. Jej celem jest uczynienie pacjenta i jego rodziny bardziej kompetentnymi w kontrolowaniu choroby, wydłużaniu czasu remisji, obniżaniu ryzyka nawrotów epizodów choroby w przyszłości i zapobieganiu kolejnym koniecznym hospitalizacjom. Im bardziej sprzyjający klimat rodzinny, im lepsza sieć wsparcia społecznego, tym lepsze rokowania, co do przebiegu choroby w przyszłości.