Kiedy udać się z dzieckiem do psychologa?

Kiedy udać się z dzieckiem do psychologa?

W ciągu całego życia człowieka zachodzi proces rozwoju i pojawiają się problemy charakterystyczne dla danej fazy rozwojowej, które wymagają rozwiązania. Pokonywanie kolejnych faz rozwojowych jest uwarunkowane dynamicznymi zmianami i wymaganiami o charakterze biologicznym, społecznym i psychicznym; mamy na nie niewielki wpływ, ponieważ są ewolucyjną cechą przystosowawczą człowieka. Zależnie od wieku każdy z tych czynników mniej lub bardziej determinuje wymagania rozwojowe i doświadczenia życiowe. Czynniki biologiczne, uwarunkowania genetyczne mają najsilniejszy wpływ na okres dzieciństwa i adolescencji. Czynniki społeczne wyznaczają najsilniej charakter zmian rozwojowych i budowanie tożsamości w okresie adolescencji i wczesnej dorosłości, bo wówczas stają się ważne relacje społeczne, wchodzenie w role społeczne, oczekiwania i presja społeczna. Dobre radzenie sobie z wydarzeniami życiowymi, które niosą za sobą wyzwania rozwojowe pomaga utrzymać harmonijny rozwój psychiczny „tu i teraz” oraz utrzymać dobrostan psychiczny przez całe dorosłe życie. Warto, zatem udać się do psychologa z dzieckiem, gdy mamy obawy dotyczące  harmonijnego przebiegu rozwoju, gdy pojawiają się trudności psychologiczne i społeczne w realizacji zadań rozwojowych.

Zadania rozwojowe są definiowane, jako specyficzne problemy dla poszczególnych okresów życia człowieka. Prawidłowe ich rozwiązywanie warunkuje dobre samopoczucie psychiczne i sprawne przechodzenie do następnych etapów rozwojowych oraz realizację kolejnych zadań. Innymi słowy udana realizacja zadań rozwojowych stanowi o zdrowiu psychicznym. Każde trudności w realizacji zadań rozwojowych mogą być powodem dyskomfortu psychicznego i powodować problemy ze zdrowiem somatycznym, problemy psychologiczne oraz zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania. Ich negatywne skutki mogą ujawniać się w późniejszym życiu i prowadzić do poważnych zakłóceń dobrostanu psychicznego w przyszłości. Z tego powodu sygnały o trudnościach dziecka powinny skłaniać rodziców do stosunkowo szybkiego poszukiwania pomocy u psychologa dziecięcego.

Obserwacja przez rodziców, opiekunów i nauczycieli zjawiska niewystarczających osiągnięć rozwojowych dziecka w sferach fizyczno-motorycznej, emocjonalnej, intelektualnej i społecznej jest wskazaniem do skorzystania z porady psychologa dziecięcego i wymaga zdiagnozowania. Na każdym etapie rozwoju, począwszy od wieku przedszkolnego, gdy ujawniają się trudności w realizacji zadań rozwojowych wskazana jest porada psychologa dziecięcego, w celu interwencji pomocowej i tym samym zapobieganiu procesowi nawarstwiania się trudności. Taka interwencja psychologiczna ma również charakter prewencyjny – zapobiega problemom w realizacji zadań w kolejnej fazie rozwojowej. Istnieje, bowiem poważne ryzyko, że dziecko nie poradzi sobie ze sprawnym przejściem do kolejnej fazy rozwojowej, jeśli nie uporało się z wcześniejszymi procesami rozwojowymi.

Psycholog dziecięcy (psycholog dzieci i młodzieży) – posiada specjalizację w zakresie psychologii dzieci i młodzieży oraz doświadczenie pracy z dzieckiem. Jedynie psycholog dzieci i młodzieży jest uprawniony do prowadzenia diagnozy psychologicznej dziecka i opracowywania zindywidualizowanych programów pomocowych oraz może realizować programy pomocowe w formie np. wizyt dziecka z rodzicem/rodzicami, wizyt samego dziecka w gabinecie, treningów określonych umiejętności, prowadzenia sesji rodzinnych, mediacyjnych pomiędzy rozwiedzionymi rodzicami. Podstawowym warunkiem jakiejkolwiek pracy psychologa z dzieckiem i adolescentem jest okresowy, ale systematyczny kontakt z rodzicami, których celem jest informowanie i wyjaśnianie rodzicom celu zamierzeń pomocowych, formach realizacji, oraz informowanie o postępach w terapii. Nieufność w rodzicach powinno wzbudzić stwierdzenie psychologa, że „nie pracuje z rodzicami”.

Wizyta u psychologa z dzieckiem w wieku przedszkolnym

W celu: diagnozy problemu i jego uwarunkowań oraz opracowania programu pomocowego:

Przykładami specyficznych problemów rozwojowych wieku przedszkolnego są:

• Problemy w zakresie treningu czystości i sygnalizowaniem potrzeb fizjologicznych,
• Przejawy niewystarczającej samodzielności typowej dla wieku, również w zakresie samoobsługi,
• Przeżywanie lęku separacyjnego (reaguje silnym lękiem na rozłąkę z rodzicem) i wynikające z tego problemy z uczęszczaniem do przedszkola, problemy adaptacyjne,
• Funkcjonowanie cechuje styl lękowo-unikający, (aby nie doświadczyć odrzucenia, minimalizują potrzebę kontaktu i więzi z innymi dziećmi).
• Częste wybuchy złości i agresji wobec otocznia,
• Problemy z podporządkowaniem się regułom i zasadom zabawy,
• Unikanie zabawy z dziećmi, bawi się jedynie, gdy narzuca innym swoje reguły,
• Brak poczucia dobrego kontaktu emocjonalnego i więzi

Wizyta u psychologa z dzieckiem w wieku szkolnym

W celu: diagnozy problemu i jego uwarunkowań oraz opracowania programu pomocowego

Opanowanie podstawowych umiejętności składającej się na pojęcie gotowości szkolnej dotyczącej poziomu umysłowego, emocjonalnego, społecznego i fizycznego, jest niezwykle istotne dla powodzenia w „starcie szkolnym”. Trudno sprostać wymaganiom szkolnym, gdy dziecko nie posiada w sferze motorycznej:

• Właściwej koordynacji wzrokowo-słuchowo-ruchowej.
• Wykazuje niską sprawność ruchową dominującej ręki, problemy z lateralizacją.
• Wykazuje niski poziom graficznych rysunków, ma trudności w odtwarzaniu wzoru graficznego z zachowaniem proporcji, wymiarów, ułożenia w przestrzeni.

Dysfunkcje te wymagają diagnozy psychologicznej i włączenia psychologicznych działań pomocowych. Wskazaniem do wizyty u psychologa z dzieckiem są również:

• Brak poczucia bezpieczeństwa w kontaktach z innymi.
• Brak nastawienia do poznawania, odkrywania, samodzielnego działania.
• Brak umiejętności nawiązywania i podtrzymywania kontaktów z rówieśnikami
• Cechy nieśmiałości, wstydliwości i lękliwości, które w sposób znaczący wpływają na kontakty społeczne: relacje z rówieśnikami, z nauczycielami.
• Brak umiejętności współpracy.
• Problemy w formułowaniu pozytywnej samooceny, dysfunkcjonalne przekonania o sobie ( i tak mi się nie uda, jestem zły, jestem inny).
• Brak wytrwałości i zaangażowania w realizowaniu zadania,
• Wysoki poziom wrażliwości emocjonalnej, i częste reagowanie lękiem,
• Nieuzasadniona zmienność nastrojowa.
• Podejrzenie diagnozy zespołu nadpobudliwości ruchowej, ADHD, ADD.
• Stereotypie ruchowe – powtarzające się, stereotypowe i niefunkcjonalne ruchy.

Warto wybrać się na wizytę do psychologa z dzieckiem, gdy mamy jakiekolwiek obawy dotyczące jego rozwoju i jeśli jakiekolwiek zachowanie budzi nasz niepokój. Lepiej usłyszeć od psychologa, że nasze obawy są nieuzasadnione niż wyrzucać sobie w przyszłości, że „przegapiliśmy” ten moment.

Wizyta u psychologa z dzieckiem w wieku adolescencji

W celu: diagnozy problemu i jego uwarunkowań oraz opracowania programu pomocowego

Centralną funkcją okresu dorastania jest rozwiązanie kryzysu tożsamości i osiągnięcie poczucia tożsamości (wewnętrzna i stała spójność, identyfikacja z rolą płciową, zakreślenie własnych granic i poczucie odrębności). Trudności w zrealizowaniu tego zadania mogą prowadzić do różnych zaburzeń, również do przyjęcia tzw. tożsamości negatywnej, którą charakteryzuje przeciwstawność normom i zasadom współżycia społecznego, wchodzenie w kolizje z prawem, co wiąże się z zrachowaniami agresywnymi, autoagresywnymi, tworzeniem grup przemocowych i przestępczych.

Okres adolescencji mogą cechować uciążliwe dla rodziców i nauczycieli zachowania, ale mogą one mieć wciąż charakter normatywny tzw. „rozwojowej konieczności”. Mogą wszelako ocierać się o granice ryzykownych zachowań np. ryzykowne zachowania seksualne, eksperymentowanie z narkotykami, ryzykowne reakcje i czyny. Nasilenie takich zachowań może prowadzić do zagrożenia zdrowia i różnych patologii, dlatego również w tym przypadku wskazana jest wizyta u psychologa z dzieckiem.

Specyficzne zadania rozwojowe adolescenta, które kończą wiek dzieciństwa mogą generować wiele trudności z ich realizowaniem. Uważa się, że ten okres niesie ze sobą największa ryzyka rozwojowe. Uporanie z tymi zadaniami rozwojowymi wprowadza młodego człowieka w dorosłość. W tej fazie rozwojowej do najczęstszych przyczyn zwracania się pomoc do psychologa dzieci i młodzieży należą:

• Problemy szkolne.
• Odmowa obowiązku szkolnego, ucieczki z domu.
• Częste wagary.
• Problemy z akceptacją własnego ciała( pod wpływem hormonów znacząco się zmienia w tym czasie).
• Problemy z samooceną, brakiem wiary w swoje możliwości,
• Problemy z nawiązywaniem bliskich relacji
• Problemy z tożsamością seksualną, brak akceptacji własnej tożsamości seksualnej.
• Odkrycie własnej homoseksualnej orientacji.
• Niepokojąca labilność emocjonalna.
• Nasilające się stan stany obniżonego nastroju, przygnębienia, smutku, apatii, poczucie braku energii życiowej i stałego zmęczenia fizycznego, poczucie beznadziejności, bezradności.
• Objawy depresji młodzieńczej.
• Załamanie się linii życiowej, gorsze osiągnięcia szkolne bez wyraźnego powodu, utrata kontaktów rówieśniczych, utrata motywacji, ambicji, rezygnacja z planów
• Objawy psychosomatyczne.
• Objawy niemożności mówienia w określonych sytuacjach społecznych – mutyzm.
• Przeżywanie stanów lękowych, niepokoju, problemy z rytmem dobowym – zaburzenia snu -bezsenność.
• Fobia szkolna, lęk przed szkołą, unikanie szkoły.
• Obsesje, czynności natrętne.
• Problemy odżywiania ( diagnoza gotowości anorektycznej).
• Niska świadomość własnych stanów emocjonalnych, poznawczego wglądu w nie i problemy z ich kontrolą.
• Brak refleksyjności w relacjach z innymi, poddawanie się wpływom grupy rówieśniczej.
• Problemy z koncentracją, monitorowaniem i planowaniem procesu uczenia się
• Problemy w relacjach rówieśniczych.
• Tendencje izolacyjne, do wycofywania się z aktywności społecznych.
• Istnienie nieadekwatnego emocjonalnego uzależnienia od rodziców.
• Używanie środków psychoaktywnych i alkoholu.
• Zachowania problemowe – zachowania „buntownicze”, które są normatywne dla tego okresu, stają się wrogie, niebezpieczne i zagrażające, przekraczają poziom tolerancji dorosłych, zwłaszcza rodziców i nauczycieli, pojawiają się problemy z przestrzeganiem zasad, norm, prawa, granic innych osób.
• Zachowania krzywdzące i przemocowe wobec bliskich i rówieśników.
• Zachowania krzywdzące, okrucieństwo wobec zwierząt.
• Kłamstwa, kradzieże.
• Zachowania ryzykowne.
• Bycie ofiarą przemocy, lobbingu.
• Podejrzenie diagnozy w kierunku rozpoznania Zespołu Aspergera.

 Na szczególną uwagę zasługują tzw. ryzykowne stany psychiczne i objawy prodromalne zaburzeń psychicznych. Cechą wielu poważnych zaburzeń psychicznych jest tendencja do uaktywnienia się właśnie w okresie adolescencji i wczesnej dorosłości. Do takich zaburzeń należą zaburzenia afektywne: depresyjne i maniakalne, zaburzenia z kręgu schizofrenii i schizoafektywne. Wczesne zdiagnozowanie i monitorowanie objawów jest istotne z punktu widzenia skuteczności bezzwłocznego włączenia leczenia psychofarmakologicznego, oraz związanej z tym perspektywy lepszych rokowań choroby w przyszłości. W grupie ryzyka znajduje się młodzież obciążona dziedzicznym czynnikiem zachorowania na zaburzenia psychiczne, oraz nadużywająca narkotyków, w tym marihuany.

Okres adolescencji niesie za sobą szczególnie trudne zadania rozwojowe, które przerastają wielu młodych ludzi i nie radzą sobie z ich realizacją, co może skutkować np. objawami depresyjnymi, uzależnieniami, problemami z prawem, w skrajnych przypadkach próbami samobójczymi, pierwszymi hospitalizacjami w oddziałach psychiatrycznych.

Na każdym etapie rozwoju, gdy pojawiają się trudności w realizacji zadań rozwojowych wskazana jest wizyta u psychologa z dzieckiem w celu zapobiegania ich nawarstwianiu się i zapobieganiu problemom w realizacji zadań w kolejnej fazie rozwojowej.

Klimat rodzinny warunkuje harmonijny rozwój dziecka

Na prawidłowy rozwój psychospołeczny dziecka wpływają nie tylko jego predyspozycje osobowościowe, cechy temperamentne, uwarunkowane genetycznie i przejawiające się w procesach intelektualnych, emocjonalnych i motorycznych, takie jak:

• reaktywność emocjonalna- tendencja do intensywnego reagowania na bodźce wyrażająca się w dużej wrażliwości i niskiej odporności,
• aktywność – np. podejmowanie zadań o dużym poziomie stymulacyjnym,
• wytrzymałość – rozumiana, jako zdolność do adekwatnego reagowania w warunkach silnej stymulacji.

ale znaczący, nie do przecenienia wpływ na harmonijny rozwój dziecka ma również atmosfera rodzinna. Trudności dziecka mogą wynikać z klimatu rodzinnego, wzorców relacji i komunikacji, sposobów pełnienia ról rodzicielskich, niespójnego systemu rodzicielskiego, niewłaściwego stylu strategii wychowawczych, dysfunkcjonalnych sposobów radzenia sobie z trudnościami dziecka, problemami z aktywizacją jego zasobów osobowościowych i odpornościowych. W przypadku dzieci praca z rodzicem i często z całą rodziną jest podstawową kwestią. Rodzina może generować i nieświadomie podtrzymywać określone problemy dziecka. Na przykład:

• Rodzina przemocowa, z problemem alkoholowym, niewydolna wychowawczo.
• Rodzina z dużymi wymaganiami wobec dziecka, zbyt wysokimi oczekiwaniami, plany i ambicje wobec dziecka przekraczają jego możliwości.
• Rodzice lękowi, z problemami w utrzymaniu kontroli, zasad, norm i konsekwencją wychowawczą.
• Rodzice niezaangażowani, zbyt mało uwagi poświęcają dziecku, w efekcie czego dziecko koncentruje na sobie uwagę poprzez zachowania destrukcyjne, „stwarzaniem” problemów wychowawczych, szkolnych.
• Dysfunkcyjny i niespójny system rodzicielski z powodu rozwodu rodziców (np. wysoki poziom emocji pomiędzy rodzicami i wikłanie dziecka w konflikt lojalnościowy).
• Nasilone konflikty w małżeństwie.

Prawidłowo funkcjonująca rodzina, którą cechuje przyjazny klimat rodzinny i warunki sprzyjające wszechstronnemu rozwojowi wszystkich członków rodziny, wzmacnia rozwój dziecka, lepiej sobie radzi z problemami dziecka, wzmacnia jego zasoby odpornościowe i chroni prewencyjnie przed problemami i zaburzeniami zdrowia psychicznego. Rodzina jest znaczącym czynnikiem środowiskowym, który może ingerować i modyfikować biologiczne predyspozycje jednostki do problemów ze zdrowiem psychicznym, funkcjonowaniem społecznym, wpływać na dobrostan psychiczny, od którego zależy jakość całego dorosłego życia i poczucie szczęśliwości. Z tego powodu, w określonych sytuacjach wskazane są rodzinne wizyty u psychologa dzieci i młodzieży.

Każda rodzina, która zgłasza się po poradę do psychologa dziecięcego jest traktowana w sposób zindywidualizowany i jest dla niej opracowywany spersonalizowany program pomocowy, a następnie wdrażany w formach, które są najbardziej efektywne dla danego problemu, oraz cech dziecka i jego rodziny.

Wizyta u psychologa z dzieckiem z rozpoznaniem zaburzenia pierwszego epizodu choroby afektywnej (stany depresyjne, mani), zaburzenia psychotycznego, zaburzenia schizofrenicznego.

Podstawową zasadą w leczeniu tych zaburzeń psychicznych, w szczególności w odniesieniu do młodych wiekowo pacjentów ( adolescenta, wczesna dorosłość) jest obligatoryjność kompleksowego leczenia psychofarmakologicznego, bo tylko takie leczenie zwiększa szanse na mimalizowanie zagrożeń dla satysfakcjonującej, jakości życia pomimo zachorowania. Leczenie farmakologiczne, które jest podstawową formą leczenia powinno być komplementarne z oddziaływaniami psychologicznymi, które zależnie od pacjenta powinno mieć formę terapii indywidualnej lub grupowej. Jednak każdy pacjent i jego rodzina powinni przede wszystkim skorzystać z psychoedukacji. Psychoedukacja jest formą oddziaływań, która jest rzadką domeną wśród psychologów. Wymaga nie tylko znajomości specyfiki zaburzenia( o tym każdy może poczytać w Internecie), ale psychologicznego doświadczenia klinicznego i doświadczenia pracy z rodzinami pacjentów z diagnozą chorób afektywnych i zaburzeń schizofrenicznych, schizoafektywnych, widzenia rodziny z perspektywy systemowej.  Psychoedukacja jest dobrze udokumentowaną badaniami naukowymi, efektywną metodą w walce z tymi zburzeniami. Wyposaża pacjenta i jego rodzinę generacyjną, w umiejętność skutecznego kontrolowania choroby, tym samym zmniejszenia ryzyka nawrotów epizodów choroby, uczy wydłużać czas remisji i nie dopuszczać do zaostrzeń objawów i koniecznych kolejnych hospitalizacji. Psychoedukacja sprawia, że pacjent i jego rodzinna nie czują się bezradni i bezbronni wobec choroby. W leczeniu zaburzeń afektywnych podkreśla się skuteczność terapii poznawczo-behawioralnej. W zaburzeniach z kręgu schizofrenii- trening umiejętności społecznych, inteligencji emocjonalnej i procesów poznawczych.

Wizyta u psychologa z dzieckiem

Celem: całościowy bilans rozwojowy

Oddzielnym zagadnieniem jest profilaktyka i wzmacnianie zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży. Choć właśnie to ono powinno być w centrum uwagi rodziców, nauczycieli i lekarzy pierwszego kontaktu, to nazbyt rzadko jest werbalizowanym przez rodziców celem wizyty u psychologa dziecięcego. Swoje uzasadnienie ma skorzystanie z porady u psychologa dziecięcego w celu przeprowadzenia całościowego bilansu rozwojowego, który odpowiada na pytanie o to, na ile rozwój mojego dziecka jest harmonijny we wszystkich sferach: intelektualnej- ocena procesów poznawczych, emocjonalnej – dojrzałość emocjonalna, i społecznej – umiejętności społeczne dziecka. Choć rozwój dziecka przebiega sprawnie i bez większych kłopotów, to taka forma współpracy z psychologiem pozwala na wzmacnianie zrównoważonego rozwoju dziecka, aktywizowanie jego potencjału intelektualnego, inteligencji emocjonalnej i dojrzałości emocjonalnej, umiejętności społecznych i zasobów odpornościowych np. wzmacnianie poczucia koherencji – przekonania, że życiowe wyzwania mogą motywować do rozwoju i nie są obciążające, czy rozwój tzw. sprężystości (resilience) – odporności psychicznej na zranienie i skuteczne radzenie sobie z przeciwnościami losu i stresogennymi sytuacjami.

Przeprowadzenie całościowego bilansu rozwoju, jest również celowe w przypadku dzieci wyjątkowo uzdolnionych, lub nierównomiernego rozwoju- wysokiego poziomu intelektualnego i deficytów w innych obszarach np. zakresie umiejętności społecznych, problemów w kontaktach rówieśniczych, braku umiejętności zabawy i relaksu.

Psychologiczne Formy Pomocowe, z których możesz skorzystać :

• Porada psychologa dziecięcego.
• Kompleksowa diagnoza psychologiczna problemu i rozwoju dziecka.
• Kompleksowa diagnoza psychologiczno-psychiatryczna dziecka.
• Treningi i terapie pomocowe: trening umiejętności społecznych, kontrolowania negatywnych emocji i impulsywnych agresywnych zachowań, terapia sensoryczna,
• Psychoterapia rodzinna.

Specjalistyczną formą pomocową jest Terapia Sensoryczna TI

Terapia Sensoryczna jest metodą Integracji Sensorycznej. Jest kompleksową metodą stosowaną przez psychologa w terapii dzieci ze zdiagnozowanym opóźnieniem rozwoju psychomotorycznego i trudnościami w nauce. Podjęcie terapii wymaga uprzednio przeprowadzenia kompleksowej i szczegółowej diagnozy psychologicznej w oparciu, o którą psycholog planuje terapię. Jest kierowana do dzieci w wieku niemowlęcym przedszkolnym i szkolnym.

Terapia Sensoryczna ma swoje uzasadnienie w przypadku diagnozy i problemów:

• Dzieci z diagnozą autyzmu.
• Dzieci z rozpoznaniem Zespołu Downa i innych zespołów o genetycznych uwarunkowaniach.
• Dzieci z rozpoznaniem mózgowe porażenie dziecięce.
• Dzieci z rozpoznaniem ADHD, ADD
• Wrażenie dziecka, które cechuje lenistwo, apatyczność, ignoruje polecenia.
• W zaburzeniach rozwoju mowy
• Trudności szkolne: w pisaniu, czytaniu, liczeniu, koncentracji uwagi, porzucanie zadań.
• Problemy z samoobsługą
• Rozpoznanie dysleksji rozwojowej
• Zdiagnozowany obniżony poziom rozwoju intelektualnego.
• Zaburzenia procesów poznawczych.

Terapia Sensoryczna poprawia funkcjonowanie centralnego układu nerwowego, i w efekcie funkcjonowanie motoryczne, koordynację ruchową, umiejętności językowe, sferę emocjonalną, efektywność uczenia się. W wielu przypadkach całkowicie eliminuje zaburzenia rozwojowe, ponieważ na poziomie wczesnego rozwoju nie są dostatecznie silnie utrwalone, oraz z uwagi na fakt, że w tym okresie cechą centralnego układu ośrodkowego jest plastyczność. Z tego powodu im wcześniejsza diagnoza dysfunkcji i szybkie włączenie terapii sensorycznej tym lepsze efekty.

Spotkania psychologa z rodziną, Psychoterapia Rodzinna

Nie każda rodzina, która zwraca się po pomoc z dzieckiem wymaga psychoterapii, zazwyczaj wystarczającą formą pomocy jest porada psychologa dziecięcego. Zdarza się jednak, że dla efektywności procesu terapeutycznego dziecka należy włączyć całą rodzinę, bo jak wcześniej wspomniano, rodzinne uwarunkowania mogą pełnić różne funkcje, np. nie świadomego podtrzymywania określonych problemów, które prezentuje dziecko. Każda rodzina posiada swoje mocne strony i zasoby, które profesjonalnie uruchomione i wzmacniane, wielokrotnie stają się naturalną, najbardziej skuteczną i najszybszą metodą poradzenia sobie z problemem.