Depresja jest chorobą, która ma wiele twarzy, jedną z nich jest depresja poporodowa. W ciągu ostatnich lat depresja poporodowa (PPD) zyskała większą uwagę zarówno w badaniach naukowych, jak i w polityce zdrowotnej. Szacuje się, że dotyka ona od 10% do 20% kobiet po porodzie, choć niektóre badania wskazują na wyższe odsetki, zwłaszcza wśród młodszych matek i osób z mniejszym wsparciem społecznym .
Pomimo postępów w badaniach i wzrastającej społecznej świadomości znaczenia problemu, wiele kobiet nadal nie otrzymuje odpowiedniego wsparcia. Szacuje się, że nawet 50% przypadków PPD pozostaje niezdiagnozowanych, co może prowadzić do długotrwałych konsekwencji dla matek i ich dzieci. Dlatego tak ważne jest zwiększanie świadomości, edukacji i dostępności do opieki psychologicznej oraz wczesne wykrywanie objawów depresji poporodowej.
Wnioski z badań ostatnich lat i statystyk podkreślają, że depresja poporodowa to poważny problem zdrowia publicznego, wymagający skoordynowanych działań na wielu poziomach – od edukacji i profilaktyki, przez wsparcie społeczne, aż po dostęp do nowoczesnych metod leczenia. Należy podkreślić, że liczne badania naukowe dowodzą, że stan psychiczny matki ma bezpośredni wpływ na jej relacje z dzieckiem, co ma bezpośrednie przełożenie na późniejszy prawidłowy rozwój emocjonalny dziecka.
„Depresja Ciążowa”
U kobiet w ciąży objawy depresyjne występują znacznie rzadziej niż w okresie poporodowym. Najczęściej, jeśli występują to na początku ciąży i ustępują w 2 trymestrze, mogą jednak nasilić się przed porodem. Nie wymagają zazwyczaj leczenia, ale mogą być zwiastunem wystąpienia depresji poporodowej.
Depresja Poporodowa – ile może trwać
Po porodzie u ponad 80% kobiet występuje przygnębienie poporodowe, które nie wymaga leczenia i jest najłagodniejszą postacią zaburzeń nastroju. Największe nasilenie objawów pojawia się w 5 dniu po porodzie, czyli w okresie największego nasilenia wahań hormonalnych i w większości mija samoistnie do 14 dnia. U części kobiet 10-15% rozwija się pełnoobjawowy obraz depresji, narastający stopniowo w ciągu 30 dni.
Depresja Poporodowa – Objawy
Depresja poporodowa objawia się między innymi:
- smutkiem, płaczliwością, przygnębieniem.
- poczuciem spadku energii życiowej, wyczerpaniem,
- poczuciem bezradności,
- silnym lękiem, związanym z przekonaniem „nie poradzę sobie” ,również z nasilonymi obawami o zdrowie dziecka,
- drażliwością, wybuchami złości i gniewu,
- brakiem apetytu,
- bezsennością,
- przeżywanie myśli depresyjnych „ nie chcę tego dziecka”, nic do niego nie czuję”, „nie kocham go”, „jestem złą matką, nie potrafię się troskliwie nim opiekować”,
- przeżywanie poczucia winy, bezradności, bezwartościowości,
- niechęć do zajmowania się dzieckiem,
- mogą występować zachowania agresywne wobec dziecka,
- może wystąpić porzucenie dziecka,
- myśli samobójcze i próby samobójcze,
Czynniki ryzyka depresji poporodowej
Wystąpienie depresji poporodowej związane jest z czynnikami biologicznymi, genetycznymi, psychicznymi i społecznymi. Czynniki ryzyka PPD obejmują wcześniejsze epizody depresji, wiele kobiet przed zajściem w ciążę leczyło się na depresję. Innymi czynnikami ryzyka jest niski status społeczno-ekonomiczny, brak wsparcia społecznego, komplikacje porodowe oraz problemy zdrowotne dziecka. Dodatkowo, samotność i izolacja społeczna są silnie powiązane z występowaniem depresji poporodowej. Badania przeprowadzone w Wielkiej Brytanii w 2023 roku wykazały, że około 80–90% nowych matek doświadczało samotności, co zwiększało ryzyko depresji.
W odpowiedzi na te wyzwania, wiele krajów wprowadza nowe inicjatywy. Na przykład we Francji od 2022 roku obowiązuje wczesne badanie postnatalne w celu wykrycia problemów psychicznych, a urlop ojcowski został wydłużony, aby zwiększyć wsparcie dla matek.
Depresja Poporodowa – przyczyny
Badania dotyczące przyczyn depresji poporodowej wskazują na wahania hormonalne, niedoczynność serotoninergiczną i nadaktywność osi P.P.N ( Podwzgórze-Przysadka- Nadnercza). W ostatnim trymestrze ciąży występują wahania hormonalne, tarczyca zwiększa wytwarzanie tyroksyny, a po porodzie znacząco obniża wytwarzanie tego hormonu. Po porodzie występuje znaczący spadek hormonów płciowych – estrogenów i progesteronu, i znaczący wzrost poziomu prolaktyny. Ta istna burza hormonalna może mieć wpływ na labilność emocjonalną i wystąpienie objawów depresyjnych.
W przeglądzie specjalistycznej literatury zwraca uwagę związek między spożyciem selenu a depresją poporodową. Selen to mikroelement o właściwościach antyoksydacyjnych, który odgrywa istotną rolę w funkcjonowaniu układu nerwowego, odpornościowego i endokrynnego. Badacze wskazują, że niedobór selenu może zwiększać ryzyko depresji poporodowej. Wskazano, że selen może wpływać na nastrój poprzez regulację stresu oksydacyjnego i wspieranie funkcji neuroprzekaźników. Produkty bogate w selen to m.in. orzechy brazylijskie (bardzo wysokie stężenie!), ryby, mięso, jaja i pełnoziarniste zboża. Optymalizacja poziomu selenu w diecie kobiet ciężarnych i karmiących piersią może mieć znaczenie w profilaktyce i wspomaganiu leczenia depresji poporodowej.
Do czynników ryzyka wystąpienia depresji poporodowej o charakterze psychicznym należą np. neurotyczne cechy osobowościowe, osobowość niedojrzała, chwiejna emocjonalnie, czy dysfunkcjonalne mechanizmy radzenia sobie w sytuacjach stresogennych i niski poziom umiejętności adaptacyjnych.
Badacze zwracają uwagę na często występujący problem u kobiet z diagnozą depresji poporodowej – zbyt wysoki, nierealistyczny poziom wymagań wobec siebie, nieustanne dążenie do bycia idealną, perfekcyjną matką. Blokowanie przeżywania negatywnych emocji, złości, gniewu, bezradności, i konieczność funkcjonowania bez przeżywania konfliktów.
Depresja Poporodowa – leczenie
Leczenie depresji poporodowej jest uzależnione od rodzaju objawów i ich nasilenia, dlatego wymaga diagnozy lekarza psychiatry lub psychologa klinicznego. W leczeniu farmakologicznym stosuje się leki przeciwdepresyjne, i w tej dziedzinie leczenia farmakologicznego pojawiły się też nowe możliwości. W 2023 roku amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) zatwierdziła zuranolon – pierwszy doustny lek przeznaczony specjalnie do leczenia depresji poporodowej. Jest to znaczący krok naprzód w farmakoterapii PPD, oferujący szybsze działanie i większą wygodę stosowania.
Karmiącym matkom zaleca się przede wszystkim psychoterapię. Za najskuteczniejszą terapię w depresji poporodowej uważa się psychoterapię poznawczo-behawioralną lub interpersonalną. Psychoterapia poznawczo-behawioralna skupia się na zmianie dysfunkcjonalnych schematów poznawczych, które prowadzą do objawów depresyjnych. Uważa się, że dysfunkcjonalne schematy poznawcze dotyczące widzenia siebie i świata są osadzone już w doświadczeniach dzieciństwa, budowane są w wieku dojrzewania, i są uruchamiane w stresogennych sytuacjach. Prawidłowa osobowość dojrzała skuteczniej radzi sobie z weryfikacją dysfunkcjonalnych schematów poznawczych w ciągu życia i wypracowaniem bardziej funkcjonalnych i przystosowawczych. Celem terapii jest zmiana negatywnych schematów myślowych i negatywnych myśli automatycznych na bardziej funkcjonalne, przystosowawcze.
Psychoterapia interpersonalna koncentruje się na problemach interpersonalnych, trudnościach w relacji z najbliższymi osobami. Odpowiada na pytanie dlaczego czuję się osamotniona, definiuje konflikty w relacjach rodzinnych i poszukuje rozwiązań, uczy nowych wzorów komunikacji i funkcjonowania.
Zależnie od diagnozy objawów i przebiegu depresji poporodowej, bywa, że wskazaną efektywną formą pomocową jest systemowa psychoterapia rodzinna, par, małżeńska.
Depresja poporodowa – jak pomóc
Istotne jest, by podejrzenie o pojawieniu się objawów depresji poporodowej, jak najszybciej zweryfikować u lekarza psychiatry, zdiagnozować i włączyć odpowiednią formę leczenia. Czasami powinna to być wyłącznie psychoterapia, często wymagane jest włączenie leczenia farmakologicznego. Istotną rolą bliskich jest pomoc w dotarciu do specjalisty. Obniżony nastrój, spadek energii życiowej, przeżywane poczucie beznadziejności i bezradności, powoduje, ze samej kobiecie niezwykle trudno jest podjąć decyzję o konieczności wizyty u lekarza , a nawet umówienie samej wizyty.
Należy zadbać, by kobieta nie czuła się osamotniona. Dość często zdarza się, że jest pozbawiona troski i opieki, a bardziej czuje się kontrolowana i pouczana przez bliskich. Większość kobiet nie mówi swoim bliskim o tym, jak się czuje, że nie radzi sobie z codziennością. Dzieje się tak z wielu powodów np. wstydu i poczucia winy, czy prostej racjonalizacji, że wyczerpanie fizyczne, stałe poczucie zmęczenia i wahania nastroju są naturalnym stanem po porodzie.
Centrum Medyczne Salus Pro Domo w Warszawie oferuje diagnozę i kompleksowe leczenie psycho-farmakologiczne depresji poporodowej.
