Termin „organiczne” oznacza, że wystąpienie objawów można wiązać z rozpoznaną chorobą mózgu. Organiczne zaburzenia afektywne są dysfunkcją mózgu, wywołaną chorobami, uszkodzeniami lub urazami. Mogą występować w każdym wieku, jako skutek procesu chorobowego, większość zaczyna się w wieku dorosłym i senioralnym. Niektóre są nieodwracalne i postępujące. Rozpoznanie organicznych zaburzeń nastroju powinno się opierać na stwierdzeniu innej choroby, w której przebiegu doszło do uszkodzenia mózgu i istnieje związek czasowy między powstaniem uszkodzenia a wystąpieniem zaburzenia.
Organiczne zaburzenia nastroju (afektywne) – Objawy
Występujące spektrum objawów uwarunkowanych dysfunkcją mózgu można podzielić na dwie grupy: pierwsza dotyczy zburzeń funkcji poznawczych takich jak: pamięć, intelekt, procesy uczenia się. Druga dotyczy omamów, urojeń, zaburzeń nastroju i emocji, osobowości i zachowania. Rozpoznaniem może być: mania organiczna, depresja organiczna, dwubiegunowe zaburzenia organiczne i afektywne zaburzenia organiczne mieszane.
Organiczne zaburzenia afektywne charakteryzują się zaburzeniami nastroju i afektu. Organiczne zaburzenia depresyjne jest częstym powikłaniem schorzeń neurologicznych. Zdarza się, że depresja jest reakcją na chorobę neurologiczną i np. związaną z pojawieniem się niepełnosprawności. Jednak częściej jest przejawem deficytów mózgu, spowodowanych jego uszkodzeniem.
Objawy organicznych zaburzeń afektywnych są podobne do epizodów depresji, hipomanii i manii w przebiegu zaburzeń afektywnych.
Organiczne zaburzenia nastroju – Przyczyny
Zaburzenie może być spowodowane:
Uszkodzeniem mózgu w wyniku procesów zwyrodnieniowych, naczyniopochodnych, urazem, działaniem środków toksycznych.
Zaburzeniami czynności mózgu spowodowanymi chorobami układu endokrynnego, i innymi chorobami somatycznymi.
Działaniami niepożądanymi niektórych leków np. steroidów.
Depresja może wystąpić po udarze mózgu i wiązać się z występowaniem korowych i podkorowych zmian zanikowych. Przebieg depresji jest podobny do depresji w przebiegu zaburzeń afektywnych, częściej obserwuje się współwystępujące deficyty funkcjonowania poznawczego. Stany maniakalne po udarze mózgu występują rzadziej.
Uważa się, że powinna być leczona kompleksowo, leczeniu farmakologicznemu powinny towarzyszyć oddziaływania psychoterapeutyczne i rehabilitacyjne.
Depresja jest najczęstszym zaburzeniem psychicznym w przebiegu choroby Parkinsona, może mieć przebieg o charakterze dużej depresji.
Depresja występuje w przebiegu stwardnienia rozsianego (SM). Nasilenie niesprawności związanej z chorobą może sprzyjać występowaniu reakcji depresyjnych. W grupie pacjentów, którzy chorują na SM, ryzyko popełnienia samobójstwa jest 2-7,5 razy większe niż w populacji ogólnej. Z tego powodu leczenie farmakologiczne powinno być prowadzone równolegle z leczeniem psychoterapeutycznym.
Objawy depresji i stanów dysforii, drażliwości i lękowych pojawiają się również w przebiegu choroby Huntingtona. Ryzyko samobójstwa jest wysokie. W przebiegu choroby stany maniakalne są sporadyczne, 10% pacjentów przeżywa stany hipomanii, częściej występują stany drażliwości i dysforii.
Depresja występuje w przebiegu padaczki. Badania wykazują, że występowanie depresji w okresach międzynapadowych występuje u 20-50% chorych na padaczkę. Może mieć charakter o różnym nasileniu, występuje lęk, wrogość, drażliwość oraz obsesyjne treści myślenia. Osoby chore na padaczkę są narażone na liczne stresogenne czynniki związane z kontaktami społecznymi, utrzymaniem pracy, problemami emocjonalnymi, dlatego równolegle z leczeniem farmakologicznym zalecane są oddziaływania psychoterapeutyczne.
Depresja po urazach głowy. Depresja występuje u 6-39% osób, które przebyły uraz głowy. Może mieć charakter przewlekły i osoby te, są narażone na zwiększone ryzyko wystąpienia myśli i prób samobójczych. Wpływ na przewlekły charakter depresji może mieć związek z czynnikami psychologicznymi związanymi z sytuacją doznania urazu, jak i z problemami przystosowawczymi w radzeniu sobie z obowiązkami i codziennymi czynnościami. Stany maniakalne mogą występować w wyniku uszkodzenia mózgu, po urazie mózgu.
Epizody manii i depresji występują u pacjentów zarażonych HIV i w przebiegu AIDS, i mogą mieć uwarunkowanie organiczne związane ze zmianami strukturalnymi mózgu.
Organiczne zaburzenia depresyjne mogą być związane z przebytymi stanami infekcyjnymi np. w skutek przebytej grypy.
W schorzeniach o podłożu organicznym może występować organiczna chwiejność emocjonalna (organiczna chwiejność afektywna). Cechuje się labilnością emocjonalną, nadmiernymi i nieadekwatnymi reakcjami emocjonalnymi do sytuacji, patologicznym płaczem lub śmiechem. Wahania stanów emocjonalnych mogą mieć różną częstotliwość, do kilku lub kilkudziesięciu wybuchów płaczu lub śmiechu w ciągu dnia. Stan często występuje z depresją, jednak stanowi niezależne zaburzenie. Zastosowanie leczenia farmakologicznego jest skuteczne.
W zaburzeniach psychicznych o podłożu organicznym mogą również występować zaburzenia lękowe, obsesyjno-kompulsyjne, zaburzenia psychotyczne -objawy urojeniowe i omamy oraz zaburzenia osobowości.
Zaburzenia osobowości i zachowania o podłożu organicznym, mogą być spowodowane chorobą, uszkodzeniem lub dysfunkcją mózgu. Organiczne zaburzenia osobowości mogą również przejawiać się zmiennym zachowaniem, chwiejnością emocjonalną, okresowymi stanami apatii, euforią, niedostosowanym dowcipkowaniem i śmiechem, łatwością przechodzenia w stany rozdrażnienia, wybuchy złości i agresji. Niedostosowane zachowanie do zasad i norm społecznych. Zmienne zachowanie seksualne, niestosowne propozycje seksualne, hiperseksualność, zmiana preferencji seksualnych.
Leczenie farmakologiczne organicznych zaburzeń afektywnych powinno być poprzedzone diagnozą psychoneurologiczną całościowych dysfunkcji.
