Jak wygląda pierwsza wizyta u psychologa?

Wizyty u psychologa nie mają jednego schematu. Różnią się zależnie od tego, w jakim celu chcesz skorzystać z pomocy psychologicznej. Nie wszyscy klienci potrafią zdefiniować cel wizyty i tym samym pojawia się problem:

Do psychologa jakiej specjalizacji należy zapisać się na wizytę?

Często jest to dość intuicyjna potrzeba, trudna do sprecyzowania, wymagająca wiedzy z zakresu dziedzin, którymi zajmują się psycholodzy. Jednak niewątpliwie, im lepiej będziemy umieli sprecyzować nasze potrzeby i określić cel wizyty, tym większe prawdopodobieństwo, że wybierzemy psychologa, którego domeną zawodową jest właśnie obszar naszych potrzeb.

Cele wizyty wyznaczają metody pomocy psychologicznej, psychoterapeutycznej, diagnostycznej i określają dobór metod diagnostycznych. Pierwsza wizyta u psychologa jest zdecydowanie uwarunkowana Twoimi potrzebami i oczekiwaniami, zależna od celu i formy oczekiwanej pomocy. Od sprecyzowanego celu i potrzeb zależy odpowiedź na pytanie:

Co mówić u psychologa?

Ostateczne cele pomocy psychologicznej są określane wspólnie przez klienta i psychologa i zazwyczaj mają sformalizowaną formę kontraktu.

Zanim podejmiesz decyzję o wizycie u psychologa, warto wiedzieć, że:

• psycholog nie jest lekarzem, nie może prowadzić leczenia farmakologicznego,
• istnieje podział specjalizacyjny na psychologa dorosłego oraz psychologa dzieci i młodzieży
• nie każdy psycholog jest psychoterapeutą i prowadzi psychoterapię,
• psycholodzy prowadzący psychoterapię posiadają certyfikat psychoterapii określonego nurtu zgodnie, z którym pracują bądź są w trakcie psychoterapeutycznego szkolenia specjalizacyjnego i wówczas pracują korzystając ze stałej superwizji,
• nie każdy psycholog i psychoterapeuta posiada specjalizację z zakresu psychologia kliniczna dorosłego lub dzieci i młodzieży, co wiąże się z umiejętnością z zakresu dokonywania klinicznej diagnozy rozwojowej, psychopatologicznej i neoropsychologicznej.

Z pewnością każdy kontakt z psychologiem powinien być oparty na relacji profesjonalnego zaufania interpersonalnego, które klient buduje w oparciu o kompetencje specjalisty, oraz zapewnienie w toku wymiany informacji i nawiązywania kontaktu, poczucia bezpieczeństwa, intymności, szacunku i poszanowania godności. Zaufanie interpersonalne jest warunkiem skutecznego procesu pomagania. Oczywiście relacja zaufania przez cały proces ma charakter dynamiczny, jest efektem nieustannego bilansowania przez klienta korzyści, ryzyka i strat, poddawana wątpliwościom i weryfikacji, szczególnie gdy spotkania stają się trudne i obciążające emocjonalnie.  Korzyścią wynikającą z podjęcia osobistego ryzyka, o poddaniu się wpływowi i kontroli innej osoby, zgody na ujawnianie osobistych, często bardzo intymnych informacji jest: poczucie wsparcia, zrozumienia, zmniejszenie poczucia bezradności, beznadziejności i cierpienia, nadzieja na rozwiązanie problemów, na rozwój osobisty, poprawę funkcjonowania społecznego i relacji interpersonalnych.

Po fazie wzajemnego poznania się i nawiązaniu kontaktu, wspólnym wyznaczeniu ostatecznych celów pomocy psychologicznej, kolejne zadania zazwyczaj koncentrują się na analizowaniu przeszłych doświadczeniach i poszukiwaniu przyczyn warunkujących obecne problemy. Ostatnia faza polega na poznaniu, wypracowaniu i uczeniu się sposobów zmiany obecnego stanu na pożądany.

Jakie pytania zadaje psycholog?

Psycholog pomaga w budowaniu dobrego kontaktu, począwszy od pierwszej wizyty. Robi to np. przez sposób formułowania pytań, przeformułowania Twoich wypowiedzi, podążania za nimi, interpretowania wypowiedzi w formie hipotez. Pytania są zadawane od mniej intymnych w początkowej fazie do zawężających, od ogólnych do skonkretyzowanych i uszczegółowiających. Dla wielu klientów bardziej dyrektywny sposób prowadzenia spotkań, jest istotnym czynnikiem w budowaniu dobrej relacji. Rozmowa niedyrektywna ma również swoje zalety, gdy klient wypowiada się swobodnie na temat swojej historii życia, doświadczeń życiowych i przeżyć. Stopień dyrektywności, werbalnej aktywności psychologa, jest uwarunkowany nurtem, w jakim pracuje. W trakcie rozmowy powinieneś odczuwać wyraźne przyzwolenie na to, że to Ty ostatecznie decydujesz, czy i jakie treści będą ujawniane, jaki zakres tematyczny będzie przedmiotem spotkania. Nie możesz czuć się przymuszany do wypowiedzi. Inaczej jest w przypadku rozmowy dotyczącej procesu diagnostycznego, rozmowa z uwagi na cel, przybiera charakter bardziej dyrektywny.

Już pierwsza wizyta u psychologa może mieć charakter procesu terapeutycznego. Zawieranie kontraktu na pomoc poradnianą czy terapeutyczną, określenie celów, wymusza refleksyjność na swój temat, nadaje określone znaczenia życiowym doświadczeniom i tym samym może mieć charakter terapeutyczny. Trudno jest też zakreślić granice pomiędzy procesem diagnostycznym a pomocą psychologiczną samą w sobie. Nie mniej nadrzędnym celem diagnozy nie jest terapia, ponieważ diagnosta skupia się nie bezpośredni na pomaganiu, lecz na rozpoznawaniu, stawianiu pytań diagnostycznych i poszukiwaniu na nie odpowiedzi.

Jeśli nie potrafisz sprecyzować swoich potrzeb związanych z celem uzyskania pomocy psychologicznej, nie wiesz, jakiej specjalności wybrać psychologa, możesz skorzystać z bezpłatnej konsultacji w Centrum Medycznym Salus Pro Domo w Warszawie.

Zawarte poniżej informacje mają charakter społecznej edukacji i dotyczą najczęstszych obszarów działania psychologa i rodzaju świadczonych pomocowych usług psychologicznych. Pomogą poznać specyfikę profesjonalnej pomocy psychologicznej, ułatwią sprecyzowanie problemu, oczekiwań wobec psychologa i celów wizyty. Pomogą też odpowiedzieć na pytanie, kiedy udać się do psychologa?, o co pyta psycholog?

Kiedy udać się do psychologa?

Na wizytę do psychologa udajesz się w celu:

• Uzyskania porady psychologicznej
• Uzyskania diagnozy
• Podjęcia psychoterapii

Kiedy udać się do psychologa po poradę?

Poradnictwo psychologiczne jest najczęściej udzielaną przez psychologów formą pomocy. Należy odróżnić poradnictwo psychologiczne od psychoterapii – te dwa pojęcia są rozdzielne, choć często traktowane jako tożsame. Poradnictwo psychologiczne nie jest formą psychoterapii, nie ma charakteru leczącego, ponieważ w swoim założeniu jest ofertą pomocową dla osób zdrowych, które okresowo doświadczają dyskomfortu psychicznego, na różnym etapie życia, związanego z realizacją swoich zadań, celów rozwojowych i wynikających z tego powodu przejściowymi problemami. Innymi słowy poradnictwo jest formą pomocową dla osób doświadczających distresu psychicznego na różnym etapie rozwoju, w okresie podejmowania szczególnych wyzwań bądź w trakcie życiowych kryzysów.

Współczesne poradnictwo psychologiczne przeżywa prawdziwy rozkwit, w dużej mierze dlatego, że zwraca uwagę w swoich założeniach na koncepcje zdrowia psychicznego rozumianego jako satysfakcjonującą, jakość życia, przejawiającą się dojrzałością, przeżywaniem pozytywnych emocji, poczuciem dobrostanu psychicznego i szczęśliwości. Poradnictwo psychologiczne oparte na koncepcjach psychologii pozytywnej zwraca uwagę na zdrowie psychiczne rozumiane w kategoriach pozytywnych, a nie tylko jako przejaw braku objawów psychopatologicznych.

Czego mogę się spodziewać na pierwszej wizyty u psychologa?

Jeśli jest to wizyta o charakterze poradnianym, możesz oczekiwać:

• Pomocy w zakresie diagnozy problemu i sytuacji kryzysowej,
• Diagnozy zasobów odpornościowych, pomoc w ich uruchomieniu i wykorzystaniu,
• Pomocy w rozwiązywaniu sytuacji kryzysowych,
• Towarzyszenie w podejmowaniu ważnych, życiowych decyzji,
• Doskonaleniu samego siebie

Jakie są wskazania do porady psychologicznej?

W ciągu całego swojego życia musimy sprostać wyzwaniem, które są charakterystyczne dla kolejnego etapu rozwoju i życia. Psychologia rozwojowa dokładnie opisuje charakter kolejnych wyzwań rozwojowych i problemów życiowych, które będą wymagać rozwiązania. Co więcej, przewiduje, kiedy i jakie pojawią się w kolejnych etapach życia, jako przewidywalna, normatywna cecha kryzysów rozwojowych.

Najczęstszym rodzajem problemów, które kwalifikują się do poradnictwa psychologicznego są:

1. Problemy rodziców małych dzieci. Przeżywanie silnych stanów emocjonalnych związanych z problemami rozwojowymi dziecka. Problemy związane z rolą bycia rodzicem.

2. Problemy rodziców w sytuacjach trudności szkolnych dziecka. Granice wspierania dziecka i zachowania jego autonomii. Problemy związane z samodzielnością i niezależnością dziecka, kontrolą. Problemy z konsekwencją wychowawczą, stawianiem i utrzymywaniem norm i zasad. Potencjalnymi możliwościami dziecka w kontekście oczekiwań rodzica wobec dziecka. Problemy z kontrolą zachowań impulsywnych wobec dziecka. Pomoc w zrozumieniu trudności szkolnych dziecka, wypracowanie sposobów minimalizowania negatywnych skutków tych trudności, które mogą rzutować na dalszy rozwój psychospołeczny dziecka.

3. Problemy rodziców dorastającego dziecka. Problemy buntu adolscencyjnego, kontrola rodzicielska i problemy separacyjne, ryzykowne zachowania dziecka.

4. Problemy wczesnej dorosłości. Związane z podejmowaniem nowych ról społecznych, studiów, aktywności zawodowej związków partnerskich, adaptacyjne.

5. Problemy małżeńskie i w związkach partnerskich.
6. Problemy okresu średniej i późnej dorosłości, wieku senioralnego. Okresu przejścia na emeryturę.
7. Problemy rodzinne. Pomoc w problemach rodzinnych, o charakterze poradnictwa psychologicznego polega na krótkotrwałej interwencji w formie porady, psychoedukacji, interwencji wychowawczej, nie ma charakteru psychoterapii rodzinnej. Zakres poradnictwa rodzinnego dotyczy problemów małżeńskich, rodzinnych i wychowawczych. Podstawową zasadą jest bezstronność psychologa wobec poszczególnych członków rodziny. Wielu psychologów prosi, aby w spotkaniach brała udział cała rodzina, również małoletnie dzieci.  Dotyczy takich problemów, jak: problemy w komunikacji, pełnieniu ról rodzicielskich i spójności systemu rodzicielskiego, zaburzonej struktury rodziny, granic poszczególnych członków rodziny, problemów separacyjnych z dorosłymi dziećmi, problemy wychowawcze, praca nad zmianą zachowań dziecka, które są obciążające i destrukcyjne, konsekwentną postawą rodzicielską, problem zaufania do dziecka. Problemy związane z funkcjonowaniem małżeństwa – sposób rozwiazywania konfliktów, podejmowania decyzji, zaspokajania potrzeb. Istotnym dopełnieniem sposobu pomocy rodzinie jest spojrzenie, na rodzinę z perspektywy potencjalnych zasobów rodzinnych, mocnych stron rodziny, uruchomieniu rezerw rodzinnych.

8. Problemy związane z przewlekłymi chorobami somatycznymi i psychicznymi, niepełnosprawnością.

Jak wygląda pierwsza wizyta u psychologa w celu uzyskania porady psychologicznej?

Osoba, która zgłasza się na pierwszą wizytę do psychologa w celu porady, zazwyczaj przeżywa wiele negatywnych emocji, związanych ze swoją kryzysową sytuacją. Do częstych uczuć należy wysoki poziom niepokoju, poczucie zagrożenie i braku stabilizacji życiowej, poczucie bezradności, bezsilności, obawy i lęki związane z przyszłością, przeżywanie negatywnego bilansu życiowego i pesymistyczne nastawienia dotyczące przyszłości. Sytuacje kryzysowe mogą powodować obniżoną samoocenę, uruchamiać zwątpienie w swoje mocne strony i kompetencje, pesymistyczne myślenie i przeżywanie objawów depresyjnych, paniki.  Nasila się przeżywanie złości, wstydu, poczucia winy. Kryzysowe sytuacje mogą prowokować postawy rezygnacyjne i tendencje do izolacji. Również sam fakt podjęcia decyzji o wizycie u psychologa może być interpretowane jako przejaw okazywania słabości i bezradności, wzmacniać negatywną ocenę dotyczącą własnych kompetencji.

Kompetentny i doświadczony psycholog ma świadomość tych problemów, dlatego podstawowym jego zadaniem jest pomoc w zmniejszeniu przeżywania tych negatywnych stanów emocjonalnych. Obligatoryjną, pierwszą zasadą rozmowy z psychologiem jest zapewnienie przez niego atmosfery życzliwości i prywatności. Pozwolenie, by rozmowa przebiegała w formie zindywidualizowanej i dogodnej dla klienta. Oznacza to w praktyce, że psycholog nie decyduje, o czym ma klient rozmawiać, podąża za jego spontanicznym poruszaniem tematów, jedynie zadając dodatkowe pytania pomagające w kontynuowaniu wątków.

Najważniejszym pierwszym celem takiej rozmów z psychologiem jest możliwość odreagowania przeżywanych emocji, pomoc w uzyskaniu wglądu w nie, w zdiagnozowaniu i nazwaniu ich. Jest to niezwykle trudny etap, ponieważ może się wiązać z poznaniem swoich negatywnych emocji, przeżywanych w relacjach z dziećmi, małżeńskiej, wobec rodziców, czy wobec współpracowników i przyjaciół. Istotną cechą prawidłowego kontaktu jest zapewnienie przez psychologa, poczucia akceptacji i zrozumienia. Dobra rozmowa z psychologiem powinna gwarantować, że w jej trakcie nie czujesz się oceniany, osądzany, krytykowany, odrzucony, czy poniżony. Nie czujesz wstydu i potrzeby kontrolowania się. Czujesz się rozumiany i akceptowany. Efektem tego etapu powinno być pozyskanie umiejętności kontrolowania własnych stanów emocjonalnych poprzez, uwolnienie wszystkich skrywanych emocji, poznanie, zrozumienie i akceptacja ich. Pozwala to w efekcie na obniżenie intensywności ich przeżywania, wzmacnia poczucie kontroli nad nimi. Uczy, że konstruktywnym sposobem emocjonalnej samokontroli, jest poznanie i odreagowanie negatywnych emocji, które uwalnia od stanów napięcia i daje poczucie subiektywnej poprawy samopoczucia psychicznego. Proces uwolnienia się od intensywnego przeżywania negatywnych emocji odbywa się w kontekście koncentracji na wydarzeniach, które je sprowokowały. Tym samym, poprzez uzyskanie poznawczej perspektywy, powinien zachodzić proces identyfikacji problemów, uzyskiwanie dystansu i reinterpretacji kryzysowych sytuacji, nadaniu im właściwego znaczenia i rangi.

Identyfikacja rzeczywistych problemów jest podstawą do dalszego etapu pracy, poszukiwania konstruktywnych sposobów rozwiązań problemu, czyli usunięcie przyczyny negatywnego stanu emocjonalnego, uczenie umiejętności rozwiązywania problemów.

Jak wygląda pierwsza wizyta u psychologa, gdy potrzebuję psychologicznej diagnozy klinicznej?

Diagnoza kliniczna jest szczególnym rodzajem diagnozy psychologicznej. Najważniejsze w postępowaniu diagnostycznym jest ustalenie celu badania, dlaczego i po co wykonujemy badanie psychologiczne. Pierwsza wizyta powinna dotyczyć sprecyzowania celu i zakresu diagnozy, od tego zależy dalszy przebieg wizyty. Jest również nastawiona na pozyskanie podstawowych informacji, ważnych z punktu widzenia diagnostycznego. Możesz się spodziewać, że psycholog będzie Twoje wypowiedzi interpretował w sposób, który będzie wychodził poza dosłowne Twoje sformułowania, których celem może być „prowokowanie” do pogłębienia tematu już poruszanych. Sposób prowadzenia rozmowy może być mniej lub bardziej dyrektywny, zależny od stylu pracy psychologa. Nie wszystkim klientom może odpowiadać np. niski poziom dyrektywności, choć dla innych może mieć swoje zalety.

Kluczową rolą psychologa przeprowadzającego badanie jest umiejętność nawiązania kontaktu, który w dalszym etapie powinien mieć cechy zaufania, zapewniającego rzetelne wyniki badań. W dalszym etapie punktem wyjścia badania diagnostycznego jest sformułowanie problemu klinicznego, wymagającego procesu diagnostycznego. Cel badania klinicznego może byś sformułowany przez sąd, szkołę, lekarza psychiatrę lub neurologa w celu diagnozy neuropsychologicznej. Po zakończeniu badania następuje opracowanie diagnozy i orzeczenia dla celów instytucji zlecającej badanie..

Wynik badania składa się z:

1. Danych podstawowych i biograficznych, ( historia życia i historia problemu).
2. Danych o problemie, powodu zgłoszenia się do diagnozy i oczekiwań, historii problemu klinicznego.
3. Oceny aktualnego stanu zdrowia psychicznego i zachowania.
4. Danych o środowisku życia i działania we wszystkich sferach życia – edukacyjnych, zawodowych, rodzinnych.
5. Danych z przeprowadzonych badań testowych, i ich wniosków.
6. Opisu objawów i zaburzenia, wyjaśnienia jego mechanizmu, etiologii, patogenezy.
7. Opisu oceny zdrowia, zasobów osoby badanej, jej mocnych stron, i jej środowiska.
8. Wniosków ogólnych i wskazań do interwencji pomocowych.

Dwa ostatnie punkty są znaczące dla opracowania programu terapeutycznego, o charakterze:

• oddziaływań psychoterapeutycznych, indywidualnych, grupowych, rodzinnych
• rehabilitacji psychologicznej,
• interwencji kryzysowych,
• oddziaływań psychoprofilaktycznych,
• treningów terapeutycznych.

Ostatnim etapem badania diagnostycznego jest komunikowanie i wyczerpujące omawianie wyników badania, konkretnych wniosków. Badany otrzymuje opinię diagnostyczną w formie pisemnej.

Podstawowym narzędziem badawczym psychologa i najczęściej wykorzystywanym jest obserwacja i rozmowa. Są to metody, które są obecne przez cały czas trwania kontaktu z psychologiem. Pod pojęciem obserwacji i dalszej analizie, kryje się technika diagnostyczna, która opiera się na teorii psychologicznej i wiedzy naukowej. Również rozmowa jest prowadzona przez pryzmat paradygmatu teoretycznego, który preferuje w swojej pracy psycholog. Inaczej prowadzi rozmowę psycholog zorientowany poznawczo-behawioralnie, a inaczej psychoanalityk.

Poza rozmową i obserwacją, zależnie od problemu diagnostycznego psycholog może wykorzystywać inne narzędzia badawcze. Do najczęściej spotykanych w praktyce należą Metody Kwestionariuszowe, Metody Projekcyjne np. techniki rysunkowe, testy niedokończonych zdań, obrazkowe. Znane są testy rozwoju i właściwości funkcji poznawczych, poziomu sprawności intelektualnej.

Dla prawidłowego procesu diagnostycznego bezwzględnie jest wskazane przeprowadzanie jej przez psychologa klinicznego dorosłego, bądź przez psychologa dzieci i młodzieży.

Kiedy się udać do psychologa w celu uzyskania klinicznej diagnozy psychologicznej?

W ostatnich latach zdecydowanie powiększył się obszar problemów, w których diagnoza psychologiczna ma swoje uzasadnienie. Są to między innymi, takie sfery życia jak:

• Wybór optymalnych warunków rozwoju,
• Dobór pracowników na szczególne stanowiska pracy,
• Dobór profilu kształcenia i edukacji,
• Monitorowanie tempa rozwoju szkolnego i emocjonalnego,
• Konieczność podejmowania ważnych decyzji w obliczu krytycznych sytuacji życiowych,
• Ocena psychopatologiczna stanu zdrowia psychicznego, różnicowania zaburzeń psychicznych, ocena zaburzeń osobowości,
• Wybór skutecznych sposobów radzenia sobie w trudnych sytuacjach,
• Skutki stresogennych wydarzeń,
• Diagnoza psychospołeczna uwarunkowań środowiskowych, które mają szczególny wpływ na rozwój bądź dysfunkcjonalność jednostki. Dotyczy różnych grup społecznych np. szkoła, miejsce pracy.

Pacjent sam może się zgłosić do psychologa klinicznego w celu uzyskania diagnozy, ponieważ:

• Chce poznać swoje zasoby, mocne strony np. w związku z rozważaniem podjęcia się nowych, szczególnych zadań, wyzwań.
• Chce poznać przyczyny i ograniczenia w funkcjonowaniu intelektualnym, poziom deficytów procesów poznawczych, trudności szkolnych.
• Chce poznać przyczyny obniżonego poziomu funkcjonowania społecznego.
• Chce poznać swoje problemy ze zdrowiem psychicznym, przyczynę ich wystąpienia i specyfikę.
• Chce poznać swoje problemy ze zdrowiem fizycznym np. o charakterze neurologicznym, psychosomatycznym.
• Szuka specjalistycznej pomocy w przezwyciężeniu kryzysu życiowego, niesatysfakcjonującej, jakości życia.
• Chce poznać mechanizmy swojego funkcjonowania, zrozumieć problemy w relacjach interpersonalnych.
• Chce poznać i zrozumieć problemy swojego rozwoju seksualnego.
• Chce uzyskać pozwolenie na broń
• Chce uzyskać zaświadczenie o zdrowiu, które jest wymagane w określonych profesjach.

Cel badania diagnostycznego może zostać określony przez zewnętrzną instytucję np. szkołę, wojsko, zakład pracy, sąd w sprawach cywilnych i karnych. Może być formułowany przez rodzinę, wówczas w przypadku dorosłych, wymagana jest zgoda.

Psychologiczna diagnoza bazuje na badaniu osobowości, co pozwala ustalić, w jakim stopniu u klienta jest rozwinięta określona właściwość osobnicza oraz czym ten rozwój jest uwarunkowany.  Odpowiada na pytanie, jakie procesy psychiczne uległy zakłóceniu, na ile są dysfunkcjonalne dla harmonijnego rozwoju i dobrostanu psychicznego. Wyjaśnia również czym spowodowane są dane trudności, deficyty. Celem diagnozy psychologicznej jest stworzenie planu efektywnych sposobów oddziaływań w celu zlikwidowania bądź obniżenia dysfunkcjonalności, trudności przystosowawczych, oraz zaleceń wskazujący na optymalne formy dalszej pomocy psychologicznej np. psychoterapeutycznej, systemowej terapii rodzinnej etc.

Rozmowa u psychologa

Zazwyczaj celem pierwszej rozmowy, bądź jednej z pierwszych, jest zebranie podstawowych informacji biograficznych, oraz potrzebnych do postawienia wstępnych hipotez diagnostycznych lub rodzaju form pomocowych. Zdarza się, bowiem, że klient, pomimo, że ma skonkretyzowane problemy i cele, to sformułowanie ich może być zbyt ogólne i niejasne. Pytania dotyczą również uszczegółowienia motywów, które zdecydowały o wizycie u psychologa, oraz oczekiwań. Pierwszy kontakt zazwyczaj ma również charakter informacyjny dotyczący form pomocy i sposobów ich realizacji, oraz w oparciu o, jaki paradygmat teoretyczny pracuje psycholog, np. czy jest psychoterapeutą analityczncznym, psychodynamicznym, poznawczo-behawioralnym,itp.

Rozmowa u psychologa, szczególnie w celach poradnianej pomocy bądź diagnozy, jest oparta na metodzie badania zwanej wywiadem. Jest to podstawowa metoda w praktyce psychologicznej, która pozwala poznać, nie tylko podstawowe dane biograficzne, ale również motywy działania, przeżywane stany emocjonalne, doświadczenia życiowe, specyfikę zgłaszanych problemów. Każdy wywiad ma swoją strukturę, wynikającą z teoretycznych i metodologicznych założeń, według których pracuje psycholog. Podane w wywiadzie treści są analizowane i interpretowane przez psychologa. Sposób prowadzenia rozmowy opartej o wywiad jest zależny również od specjalizacji psychologa, do którego trafiliśmy na wizytę, np. czy jest to neuropsycholog, psycholog kliniczny, czy seksuolog, czyli od rodzaju problemu. Każda rozmowa ma swoją specyfikę wyznaczoną przez cel, z którym zgłaszamy się. Każde podejście w psychologii cechuje własny sposób rozumienia relacji klient-psycholog, psychoterapeuta, co może mieć przełożenie na sposób prowadzenia rozmowy, już na pierwszej wizycie. Charakter rozmowy, sposób przeprowadzania wywiadu psychologicznego, rozłożenia jego akcentów zawsze warunkuje nadrzędny cel. Specjalistyczny wywiad zależy np. od takich celów jak:

• Klinicznych, dotyczących zaburzeń psychopatologicznych
• Sądowych, opiniowanie sądowe
• Wychowawczych
• Psychologii zdrowia i biznesu
• Wspierania rozwoju osobistego
• Psychoterapeutycznych, kwalifikacja do terapii.
• Szczególnego podejścia i prowadzenia rozmowy wymagają osoby z doświadczeniem traumy życiowej, ofiary przemocy, rodziny osób chorych terminalnie, osoby poważnie chore somatycznie.

Każda rozmowa z psychologiem jest swoistą ingerencją w sposób życia drugiego człowieka, która może spowodować zmiany w sposobie jego funkcjonowania, może pozostać we wspomnieniach, być znaczącym doświadczeniem w historii życia, i również może mieć nieodwracalne skutki. Dlatego kodeks etyczno-zawodowy Polskiego Towarzystwa Psychologicznego podkreśla wymiar etyczny relacji psychologicznej. Psycholog jest zawodem zaufania publicznego. Kontakt z psychologiem otwartym, empatycznym, szanującym godność i granice, dającym poczucie bezpieczeństwa i wsparcia, może być silnie pozytywnym, pomocowym doświadczeniem o bardzo dużym znaczeniu.

Rozmowa z psychologiem, bazując na zbudowanym dobrym kontakcie, poczuciu zaufania i bezpieczeństwa, w dalszych etapach, polega na stopniowym pogłębianiu relacji. Zazwyczaj w pierwszej fazie kontaktu, pytania są ogólne, a następnie bardziej szczegółowe. W ten sposób klient może samodzielnie sterować rozmową, wybierając problemy, które chce poruszyć, a później może pogłębić.

Rozmowa psychologiczna

Każdy człowiek dysponuje mechanizmami, które pozwalają mu zachować dystans do otaczającego świata, a w określonych sytuacjach w kontaktach interpersonalnych do zdarzeń życiowych. Poziom nieufności, czy umiejętność zdystansowania się często bywa adekwatny, uzasadniony i pomocny. Tym prawidłowościom podlega również relacja z psychologiem, co oznacza, że w naturalny sposób pierwsze wizyty nie muszą oznaczać beztroskiej akceptacji psychologa, czy podtrzymania decyzji o pomocy psychologa, bez wątpliwości i jej weryfikacji.

Możesz spodziewać się po pierwszej wizycie i kolejnych, naturalnego, nieprzyśpieszonego procesu budowania otwartości, szczerości i zaufania. Możesz się spodziewać, że będziesz przeżywał „opór”, a nasilone mechanizmy obronne –dystansowania się, nieufności, podważania trafności podjętej decyzji etc. z pewnością, w sposób naturalny i oczywisty, prawdopodobnie, wcześniej, czy później, pojawią się.

Rozmowa psychologiczna i psychoterapeutyczna jest procesem zmiennym. Pojawiają się ambiwalentne uczucia i dążenia, z jednej strony ulga w cierpieniu, nadzieja, zadowolenie z podjętej decyzji o skorzystaniu z pomocy psychologicznej, z drugiej dążenie w relacji z psychologiem do zwiększenia dystansu, powściągliwość i dążenie do zmniejszenia poziomu intymności. Wprawny psycholog rozumie tę zmienność, uwzględnia poziom lęku i oporu, traktuje je, jako naturalne i ważne dla przebiegu procesu. Sytuacje kryzysowe są przewidywalne i są cechą relacji z psychologiem. Jeśli jednak, podejmiesz decyzję o rezygnacji z dalszej współpracy, warto omówić i zanalizować tę decyzję z psychologiem, być może będzie miało to wpływ na Twoją ostateczną decyzję.

Kiedy udać się do psychologa w celu psychoterapii?

Specjalistyczną formą pomocy psychologicznej, rozmowy psychologicznej, jest psychoterapia, zalecana w problemach i zaburzeniach psychicznych, psychosomatycznych, w celu usunięcia bądź obniżenia zaburzeń w funkcjonowaniu psychicznym, społecznym, somatycznym, oraz usunięciu ich przyczyn.

Psychoterapię stosuje specjalista – psychoterapeuta. Oznacza to, że posiada prawo do jej stosowania, to znaczy, że ukończył proces szkolenia i ma certyfikat psychoterapeuty. Bywa, że jest w trakcie szkolenia, wówczas swoją pracę poddaje systematycznej superwizji, u psychoterapeuty, który jest nazywany superwizorem.

Cele psychoterapii są zależne od potrzeb pacjenta, rozpoznawanego zaburzenia zdrowia psychicznego i związanymi z tym, uwarunkowaniami patogenetycznymi. Są formułowane i realizowane zgodnie z nurtem, w którym pracuje terapeuta. Często wymagają one długoterminowego procesu psychoterapeutycznego. W realizacji określonych celów, może być stosowana tzw. terapia krótkotrwała, bądź interwencja kryzysowa.

Celem może być:

• Usunięcie objawów – lęku, fobii, natręctw, objawów depresyjnych
• Zmiana zachowania
• Zmiana cech osobowości
• Wsparcie w odzyskaniu równowagi psychicznej po traumatycznym wydarzeniu

Cele definiowane są w oparciu o paradygmat, zgodnie, z którym pracuje terapeuta i są realizowane w formach zgodnych z tym nurtem. Polegają miedzy innymi na uczeniu się i zmianie zachowania, zmianie przekonań, nastawień tzw. dysfunkcjonalnych schematów poznawczych – terapia behawioralna i poznawcza.

W trakcie psychoterapii psychodynamicznej – przez poznawanie siebie uruchamiany jest podstawowy proces wglądu, o charakterze intelektualnym i emocjonalnym tzw. świadomość problemów, ich istoty i przyczyn. Proces ten pozwala na uruchomienie zmian na poziomie zachowania, objawów i osobowości. Leczące są również procesy zachodzące w relacji terapeuta-klient. Oczekiwanym efektem psychoterapii są zmiany objawowe, zachowania, w kontaktach interpersonalnych i funkcjonowania społecznego, zmiany w systemach, w których funkcjonuje klient – rodzinnym, środowisko pracy. Pożądane są zmiany osobowościowe, w strukturze, tożsamościowe, rozwojowe zmiany osobowości, rozwiązanie intrapsychicznych konfliktów, poprawa dobrostanu psychicznego i jakości życia.

Psychoterapia może być stosowana zależnie od potrzeb i celów w formie indywidualnej, grupowej i rodzinnej. Czasami obie te formy są łączone i przebiegają równolegle.

W psychoterapii grupowej wykorzystuje się dynamikę grupy, procesy i cechy zachodzące w grupie. Również sposób przebiegu procesów terapeutycznych w terapii grupowej jest zależny od nurtu, w jakim pracuje terapeuta.

Psychoterapia rodzinna

Specjalistyczną terapią jest psychoterapia rodzinna oparta o paradygmat systemowy, w której uczestniczy cała rodzina. Celem psychoterapii rodzinnej jest zmiana komunikacji interpersonalnej oraz struktury rodziny. Podstawowym założeniem jest tu teza, że „patologia” jednego członka rodziny jest wypadkową wzajemnych relacji w rodzinie i dlatego cała rodzina wymaga pomocy. Przykładowo problemy wychowawcze z dzieckiem (zachowania agresywne, ryzykowne) mogą być wynikiem problemów w podsystemie rodzicielskim, w diadzie małżeńskiej, patologicznych koalicjach, granicach wewnątrzrodzinnych.

Zdrowa rodzina charakteryzuje się jasno oddzielonymi podsystemami, zgodnie z hierarchią i pełnionymi rolami przez poszczególnych członków, jasnymi granicami. Komunikacja jest jasna, sprzyjająca rozwojowi wszystkich członków rodziny. Istnieje harmonia pomiędzy odrębnością własnego ja , każdego członka, a poczuciem przynależności do rodziny. Zdrową rodzinę charakteryzuje również prawidłowa adaptacja do kolejnych okresów rozwojowych np. rodzina z małym dzieckiem, z adolscentem, czy okres odejścia dorosłych dzieci i dokonane prawidłowe procesy separacyjne.

Celem oddziaływań psychoedukacyjnych jest dostarczenie wiedzy z określonego obszaru np. pacjentowi z diagnozą zaburzenia schizofrenicznego i jego rodzinie, wiedzy dotyczącej specyfiki choroby, wyposażenie w umiejętność kontrolowania choroby w celu obniżenia poziomu ryzyka nawrotu choroby, wydłużenia okresów remisji, oraz zapobieganie koniecznym hospitalizacjom w przyszłości.

Odrębną formą pomocy jest interwencja kryzysowa, która może mieć charakter interdyscyplinarny. Psycholog współpracuje z zespołem interdyscyplinarnym, bowiem osoby w kryzysie niejednokrotnie wymagają pomocy prawnej, medycznej, ekonomicznej i społecznej. Podstawowym zadaniem interwencji kryzysowej jest wsparcie emocjonalne i społeczne, odzyskanie przez osobę zdolności do samodzielnego rozwiązywania sytuacji kryzysowej. Interwencja kryzysowa jest stosowana, jako forma pomocowa w przypadku osób doświadczających ostrego i traumatycznego stresu, w sytuacjach przemocowych, w sytuacjach o charakterze kataklizmu naturalnego (powódź) i społecznego (akt terrorystyczny, katastrofa w środkach transportu).

W ostatnich latach jest widoczny rozwój oddziaływań psychologicznych o charakterze promocji i profilaktyki zdrowia psychicznego, prewencji zaburzeń psychicznych i wzmacniania dobrostanu psychicznego. Istnieją programu profilaktyki zdrowia psychicznego, wzmacniania dobrostanu psychicznego, których celem jest również prewencja zaburzeń psychicznych, których dramatyczne nasilenie w polskim społeczeństwie jest obserwowane.

Centrum Medyczne Salus Pro Domo w Warszawie i Fundacja Pro Domo ma opracowane programy profilaktyki zdrowia psychicznego dla szkół, zakładów pracy oraz osób w wieku senioralnym.