Pojęcie depresji jest heterogenne, co oznacza, że kryje się pod nim całe spektrum zaburzeń depresyjnych. O diagnozie typu depresji decyduje rodzaj objawów oraz w jakiej konfiguracji pojawiają się. Istotne jest ich nasilenie, uwarunkowania endogenne i egzogenne, okoliczności wystąpienia choroby, oraz tendencje do nawrotów.
Depresja jest specyficznym zaburzeniem psychicznym, ponieważ jest schorzeniem całego organizmu, zarówno sfery psychicznej, jak i fizycznej. Może się objawiać nie tylko typowymi objawami psychicznymi, ale również np. poprzez nasilone objawy somatyczne i przewlekłe bóle, często trudne do zniesienia i oporne na leki przeciwbólowe. Paradoksalnie, one pojawiają się na pierwszym planie, a nie obniżony nastrój, czy typowe depresyjne myślenie. Taki rodzaj depresji zazwyczaj ma charakter przewlekłych schorzeń somatycznych, które są powodem licznych wizyt u wielu różnych specjalistów (poza niestety psychiatrą) i oczywistym efektem braku skuteczności leczenia internistycznego, kardiologicznego, dermatologicznego itd.
Istnieją postacie depresji, które nie objawiają się typowymi (osiowymi) objawami. Na plan pierwszy nie wysuwa się charakterystyczne obniżenie nastroju i napędu, które by jednoznacznie wskazywało na rozpoznanie depresji. Do takich „niepełnych” depresji należy np. depresja maskowana, poronna czy depresja atypowa. Określenie „atypowa” podkreśla różnicę pomiędzy typowym przebiegiem depresji tzn. z obniżonym nastrojem, bezsennością, brakiem energii życiowej i brakiem apetytu.
Objawy depresji atypowej
- Podnoszenie się przewlekle obniżonego nastroju w odpowiedzi na przyjemne sytuacje lub zdarzenia. W typowej depresji nastrój jest obniżony bez względu na sytuacje i czynniki zewnętrzne.
- Wzmożony apetyt, przyrost masy ciała. W depresji zazwyczaj występuje brak apetytu i spadek wagi ciała.
- Wzmożona senność (hipersomnia). W depresji zazwyczaj występuje bezsenność, problemy z zasypianiem, częste wybudzanie się i wczesne budzenie się.
- Uczucie zmęczenia, ciężkości ciała, „paraliż ołowiany”.
- Nadwrażliwość na odrzucenie w relacjach społecznych.
- Wyraźne spowolnienie psychoruchowe.
- Objawy depresji atypowej częściej współwystępują z zespołem lęku napadowego, nadużywaniem lub zależnością od substancji psychoaktywnych oraz z zaburzeniami somatyzacyjnymi.
- W porównaniu z typowymi zaburzeniami depresyjnymi, objawy depresji ujawniają się we wcześniejszym wieku.
Leczenie depresji atypowej
Liczne badania i publikacje naukowe, podkreślają, że współczesnym, optymalnym modelem leczenia depresji jest kompleksowe działanie farmakologiczne i psychoterapeutyczne. W większości przypadków zdiagnozowanie zaburzeń depresyjnych, w szczególności o charakterze endogennym wymaga terapii lekami przeciwdepresyjnymi. Badania jednoznacznie wskazują na to, że leczenie depresji jest efektywniejsze, jeśli jest kompleksowe, gdy leczenie farmakologiczne jest komplementarne z oddziaływaniami psychoterapeutycznymi, a nie konkurencyjne wobec nich. Łączne leczenie farmakologiczne i oddziaływania psychoterapeutyczne są bardziej skutecznym leczeniem depresji niż metody te stosowane oddzielnie.
Sposób leczenia farmakologicznego epizodu depresyjnego z cechami atypowymi zależny jest w znacznym stopniu od tego, czy występuje on w przebiegu zaburzenia afektywnego jednobiegunowego ( depresja jednobiegunowa, zaburzenie depresyjne nawracające), czy też w przebiegu zaburzenia afektywnego dwubiegunowego.
W leczeniu depresji, psychoterapia jest zalecana we wszystkich postaciach depresji i na każdym etapie rozwoju choroby również, gdy objawy są nasilone i pojawiają się myśli samobójcze. Leczenie psychoterapeutyczne depresji powinno być prowadzone przez certyfikowanych psychoterapeutów, którzy często współpracują z osobą posiadającą certyfikat superwizora psychoterapii. Prowadzenie pacjentów z diagnozą zaburzeń depresyjnych, szczególnie wymaga od psychoterapeuty doświadczenia zawodowego i dużej wiedzy. Leczeniem depresji powinni się zajmować wyłącznie przygotowani do tego psychoterapeuci.
Do zaleconych terapii w leczeniu zaburzeń afektywnych należy: poznawczo-behawioralna, psychodynamiczna, systemowa psychoterapia rodzin, modele treningowe np. umiejętności społecznych, komunikacji, asertywności. W leczeniu zaburzeń depresyjnych, wskazane i dozwolone jest stosowanie podejścia integrującego różne szkoły psychoterapii, w celu uzyskania w jak najszybszym czasie pożądanych efektów leczenia.
